Η λίμνη Ορεστιάδα και τα δεκάδες γουναράδικα, που θα συναντήσεις από την είσοδο σου κιόλας στην Καστοριά δίνουν αμέσως το στίγμα για την ακριτική πόλη της Δυτικής Μακεδονίας.

Το γραφικό σκηνικό όμως δεν δημιουργείται μόνο από την πανέμορφη λίμνη, αλλά και από τα παλιά αρχοντικά, που είτε έχουν αξιοποιηθεί, είτε όχι μαρτυρούν ότι η Καστοριά έχει να επιδείξει σημαντική εμπορική και γενικότερα οικονομική δραστηριότητα εδώ και αιώνες.

Με πληθυσμό 13.387 κατοίκων (βάσει της απογραφής 2011) βρίσκεται στο δυτικό άκρο της Δυτικής Μακεδονίας και αποτελεί πρωτέυουσα του ομώνυμου νομού. Χτισμένη σε υψόμετρο 703 μέτρων ανάμεσα στο Βίτσι και στο Γράμμο, σε χερσόνησο, που δημιουργείται από την λίμνη προσφέρει ένα μοναδικό τοπίο.

Μέσα στο χρόνο η Καστοριά έχει κατακτηθεί από από Βουλγάρους, Νορμανδούς και Τούρκους, διατηρώντας όμως μέχρι σήμερα σημαντικό αριθμό βυζαντινών εκκλησιών, κειμηλίων και αρχοντικών ως τεκμήρια της κατά καιρούς ακμής της, λόγω της επιτυχημένης εμπορίας και διακίνησης των γουναρικών σε σημαντικά κέντρα της Ευρώπης. Συγκεκριμένα, η γουνοποιία και τα είδη παραγωγής της άνθισαν πολύ με αποτέλεσμα οι Καστοριανοί να εξαπλωθούν σε πολλές χώρες του κόσμου όπως Ιταλία, Γερμανία, Ισπανία δημιουργώντας αξιόλογες παροικίες

ΙΣΤΟΡΙΑ

Η Καστοριά είναι μία από τις αρχαιότερες πόλεις στο μακεδονικό χώρο. Άλλωστε, γύρω από τη λίμνη της υπήρχε οργανωμένη ζωή από τη νεολιθική εποχή, όπως μαρτυρούν τα ανασκαφικά ευρήματα του λιμναίου οικισμού στο Δισπηλιό, παραλίμνιο χωριό σε απόσταση 4 χιλιομέτρων από την πόλη. Το όνομά της αναφέρεται για πρώτη φορά από τον Προκόπιο (6ος αιώνας μ. Χ.) ως όνομα της λίμνης της. Πολλοί μελετητές θεωρούν ότι η πόλη συνεχίζει τη ζωή του αρχαίου Κελέτρου, ενός πολίσματος του 2ου π. Χ. αιώνα, το οποίο μνημονεύεται από τον ρωμαίο ιστορικό Τίτο Λίβιο.

Κατά τους αρχαίους χρόνους η ευρύτερη περιοχή της Καστοριάς ταυτίζονταν με την Ορεστίδα, που κατά τη μυθολογική παράδοση όφειλε το όνομά της στον Ορέστη, το γιο του Αγαμέμνονα. Η Ορεστίδα, μαζί με την Ελίμεια και τη Λυγκηστίδα, συγκρότησαν στην αρχή το “κράτος της Ημαθίας” (Πέλλα) και στη συνέχεια τη Μακεδονία με τον Φίλιππο Β΄ και τον Μ. Αλέξανδρο.

Κατά τη ρωμαϊκή περίοδο, μετά τη μάχη της Πύδνας (167 π. Χ) η περιοχή κατατάχθηκε στο 4ο διαμέρισμα της Μακεδονίας και από το 148 π.Χ., μεταβλήθηκε σε ρωμαϊκή επαρχία και αναγνωρίστηκε ως ελεύθερη περιοχή. Λίγες πληροφορίες υπάρχουν για τη ζωή στην πόλη κατά τα πρώτα χρόνια της βυζαντινής περιόδου. Από το 10ο αιώνα και ως την κατάκτησή της από τους Τούρκους το 1385 η πόλη γνώρισε πολλούς κατακτητές (Βουλγάρους, Νορμανδούς, Σέρβους), οι οποίοι την κράτησαν στην εξουσία τους για μεγαλύτερο ή μικρότερο χρονικό διάστημα. Στις δύσκολες αυτές περιόδους επίμονη ήταν η προσπάθεια του βυζαντινού κράτους να διατηρήσει την εξουσία του στην πόλη και την περιοχή. Χαρακτηριστικό στοιχείο που επιβεβαιώνει αυτή την επιμονή αποτελεί η επίσκεψη πέντε βυζαντινών αυτοκρατόρων στην πόλη.

Τόπος ανταγωνισμού υπήρξε η Καστοριά και κατά την περίοδο μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204) ανάμεσα στις δυνάμεις του Δεσποτάτου της Ηπείρου και της Αυτοκρατορίας της Νίκαιας, αλλά και κατά την εμφύλια διαμάχη μεταξύ των Παλαιολόγων Ανδρόνικου Β΄ και Ανδρόνικου Γ΄. Κατά τη μεγάλη χρονική περίοδο τους τουρκικής κατοχής (527 χρόνια) η πόλη έδειξε αξιοθαύμαστη αντοχή. Στηριγμένη σε προνόμια που της επέτρεπαν μια μορφή αυτοδιοίκησης και στις δραστηριότητες των κατοίκων της, κυρίως στον τομέα της γουνοποιίας, κατάφερε να πετύχει μια σημαντική, για την εποχή, οικονομική ανάπτυξη. Το κτήριο εκκλησιών (υπάρχουν περισσότερες από εβδομήντα βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησίες στην πόλη) και αρχοντικών, πολλά από τα οποία σώζονται μέχρι τις μέρες μας, φανερώνει τη σημαντική βελτίωση των συνθηκών ζωής των κατοίκων της.

Ιδιαίτερα σημαντική υπήρξε η πνευματική ζωή στην πόλη κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Τα πρώτα οργανωμένα σχολεία λειτούργησαν με τις δωρεές του Γεωργίου Καστριώτη και Γεωργίου Κυρίτση στις αρχές του 18ου αιώνα. Σπουδαίοι δάσκαλοι της εποχής, όπως ο Μεθόδιος Ανθρακίτης, ο Σεβαστός Λεοντιάδης, ο Αθανάσιος Βασιλόπουλος δίδαξαν στα σχολεία της Καστοριάς. Στο τέλος του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα, όταν ξεκίνησαν οι πρώτες οργανωμένες προσπάθειες για την απελευθέρωση της Μακεδονίας από τους Τούρκους, η Καστοριά υπήρξε χώρος συγκρούσεων. Κεντρικά πρόσωπα του Μακεδονικού αγώνα, όπως ο Αναστάσιος Πηχιών, ο Παύλος Μελάς, ο Γερμανός Καραβαγγέλης οργάνωσαν τη δράση τους στην Καστοριά και την ευρύτερη περιοχή της.

Η πόλη απελευθερώθηκε στις 11 Νοεμβρίου 1912, ημέρα της γιορτής του πολιούχου της Αγίου Μηνά. Ενσωματωμένη στο ελληνικό κράτος πλέον η Καστοριά έζησε την περιπέτεια του 1ου Παγκοσμίου πολέμου και της Μικρασιατικής καταστροφής. Κατά την ανταλλαγή των πληθυσμών με την Τουρκία (Συνθήκη της Λωζάνης 1923), η πόλη και η περιοχή δέχτηκε μεγάλο αριθμό προσφύγων, οι οποίοι έδωσαν νέα δύναμη στην οικονομική και πνευματική ζωή της.

Κατά την περίοδο του μεσοπολέμου η Καστοριά άρχισε να αναπτύσσεται οικονομικά στηριζόμενη και πάλι στη βιοτεχνία της γούνας. Με την έναρξη του 2ου Παγκοσμίου πολέμου η πόλη έζησε τις καταστροφές από τους βομβαρδισμούς των ιταλικών αεροπλάνων. Την κατοχή και την Εθνική Αντίσταση ακολούθησε ο Εμφύλιος πόλεμος. Ο Γράμμος και το Βίτσι ήταν οι περιοχές των τελευταίων συγκρούσεων που λάβωσαν την Ελλάδα και τους Έλληνες. Το τέλος του πολέμου σήμαινε για την Καστοριά την αρχή μιας περιόδου έντονης οικονομικής ανάπτυξης με κύριο μοχλό και πάλι την βιοτεχνία και το εμπόριο της γούνας. Ο πληθυσμός της αυξήθηκε σημαντικά. Οργανώθηκαν υπηρεσίες, ιδρύθηκαν πολιτιστικά σωματεία, κτίστηκαν πολυώροφα κτίρια που αλλοίωσαν την παλαιότερη γραφική εικόνα της πόλης, η οποία ωστόσο εξακολουθεί να διατηρεί ακόμη και σήμερα στοιχεία της σπάνιας ομορφιάς της.

Τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί αξιόλογη τουριστική υποδομή, η οποία μπορεί να καλύψει ένα μεγάλο μέρος από τα ενδιαφέροντα των επισκεπτών της. Σήμερα, στις νέες συνθήκες που διαμορφώθηκαν μέσα στα πλαίσια της παγκοσμιοποιημένης πλέον κοινωνίας μας, η μικρή τούτη πόλη προσπαθεί να επαναπροσδιορίσει τη θέση της αλλάζοντας τον τρόπο ζωής της, όχι μόνο γιατί οι συνθήκες της ζωής αλλάζουν γρήγορα, αλλά και γιατί η κύρια απασχόληση των κατοίκων της, η γουνοποιία, περνάει μια παρατεταμένη ύφεση, γεγονός που σημαίνει ότι πρέπει να γίνουν βαθιές τομές στη δράση των ανθρώπων και στην οργάνωση της ζωής τους. Σε τούτη την πρόκληση την πόλη ενισχύει η πλούσια ιστορία της και η αγάπη των κατοίκων της.

ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ

ΑΠΟΖΑΡΙ

Η παραδοσιακή συνοικία Απόζαρι, βρίσκεται στα βορινή πλευρά της πόλης και εκτείνεται σε όλο σχεδόν το βόρειο παραλίµνιο µέτωπο. Η θερµοκρασία εδώ, ειδικά τον χειµώνα, είναι αισθητά µικρότερη σε σχέση µε την νότια πλευρά, λόγω των ισχυρών βοριάδων. Μάλιστα, οι κάτοικοι της γειτονιάς συχνά λένε χαριτολογώντας ότι η λέξη Απόζαρι προέρχεται από την έκφραση «από ζόρι»! Στη γειτονιά σώζονται πολλά παλαιά παραδοσιακά αρχοντικά και νεοκλασικά σπίτια, ενώ σηµαντικός είναι και ο αριθµός των βυζαντινών και µεταβυζαντινών εκκλησιών. Τα λιθόστρωτα στενά µε µεγάλη κλίση και οι κατάφυτοι κήποι είναι χαρακτηριστικό του µεγαλύτερου µέρους της γειτονιάς. Η συνοικία αυτή απέκτησε τη µορφή της πυκνής κατοίκησης µετά την τουρκική κατάκτηση (1385) και τα μετακίνηση του χριστιανικού πληθυσµού στα ανατολικά της πόλης. Τα τελευταία χρόνια, στη μικρή πλατεία της γειτονιάς πραγµατοποιούνται πολλές πολιτιστικές εκδηλώσεις, όπως η γιορτή ψαριού το καλοκαίρι, η Μπουµπούνα την Αποκριά, η Ροδάνη τις ηµέρες του Πάσχα, η γουρουνοχαρά τα Χριστούγεννα κ.ά.

ΕΛΕΟΥΣΑ

Η γειτονιά της Ελεούσας βρίσκεται γύρω από τον οµώνυµο µεταβυζαντινό ναό της Παναγιάς Ελεούσας και πάνω στον αυχένα που χωρίζει το Ντολτσό από το Απόζαρι. Η ονοµασία αυτή της γειτονιάς χρησιµοποιείται σήµερα ελάχιστα, παρόλα αυτά παραµένει µια ιστορική συνοικία της πόλης. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας η περιοχή ήταν το εκπαιδευτικό κέντρο της πόλης µε πολλά σχολεία από τα οποία κανένα δεν σώζεται. Εδώ υπάρχει και το µόνο σηµείο, όταν αρχή της οδού Βιτσίου, όπου κάποιος µπορεί να δει περπατώντας µέσα στην πόλη τη βόρεια και τη νότια πλευρά της λίµνης ταυτόχρονα.

Στην περιοχή συναντά κανείς και σηµαντικά αρχιτεκτονικά µνηµεία, όπως οι ναοί του Αγ. Στέφανου και του Αγ. Δημητρίου, ενώ η πλατεία Αγίου Μηνά δίπλα στην οµώνυµη εκκλησία αποτελεί κεντρικό σηµείο. Ο Αγιος Μηνάς είναι πολιούχος της πόλης, στη γιορτή του οποίου (11η Νοεµβρίου) η Καστοριά

απελευθερώθηκε το 1912 ύστερα από 527 Οθωµανικής κατάκτησης από τµήµα του ελληνικού ιππικού µε επικεφαλής τον Επίλαρχο Ιωάννα Αρτη. Από την Ελεούσα ξεκινούν οι δρόµοι για τη γειτονιά του Παλιού Νοσοκοµείου, το Τσαρδάκι (Προφ. Ηλίας) και την κορυφή της χερσονήσου της λίµνης, απ' όπου απολαµβάνει κανείς πανοραµική θέα.

ΝΤΟΛΤΣΟ

Αποτελεί τη δεύτερη παραδοσιακή συνοικία στη νότια πλευρά της πόλης, στην οποία υπάρχουν επίσης πολλά παραδοσιακά αρχοντικά και µεταβυζαντινές εκκλησίες. Είναι η µόνη ίσως γειτονιά µε επίπεδο σχετικά έδαφος που βρίσκεται στο νότιο παραλίµνιο µέτωπο. Και εδώ χαρακτηριστικά είναι τα δαιδαλώδη λιθόστρωτα δροµάκια, οι σκαλόδροµοι και οι περιποιηµένες αυλές, ενώ σε αρκετά σηµεία διατηρείται -σε αρκετά µεγάλο βαθµό- ο παλιός πολεοδοµικός ιστός. Τα περισσότερα µουσεία της πόλης βρίσκονται εδώ (Λαογραφικό, Μακεδονικού Αγώνα, Ενδυµατολογικό, Δεληνάνειο) τα οποία όλα στεγάζονται σε διατηρηµένα αρχοντικά. Μια επίσκεψη αξίζει και ο

αναπαλαιωµένος πυρήνας των Αγίων Αποστόλων, όπου µπορεί κανείς να δει µια σειρά από χαρακτηριστικά δείγµατα της τοπικής αρχιτεκτονικής. Και αυτή η γειτονιά, κατοικήθηκε πιο πυκνά µετά την τουρκική κατάκτηση και την µετακίνησή του χριστιανικού πληθυσµού στα ανατολικά της πόλης. Η τριγωνική πλατεία Αφών Εµµανουήλ, η παλαιότερη ίσως της πόλης, αποτελούσε παλαιότερα εµπορικό κέντρο, ενώ στις µέρες µας αποτελεί το πολιτιστικό κέντρο της γειτονιάς, όπου πραγµατοποιούνται πολλές εκδηλώσεις. Το όνοµα αυτό έχει δοθεί στην πλατεία για να τιµηθούν οι δυο Καστοριανοί εθνοµάρτυρες συνεργάτες του Ρήγα Φεραίου.

ΓΥΡΟΣ ΛΙΜΝΗΣ

Η βόλτα στο 6 χλµ. του δρόµου περιµετρικά της χερσονήσου, µε αυτοκίνητο, ποδήλατο ή ακόµη και µε τα πόδια, αποτελεί έναν εξαιρετικό τρόπο για να απολαύσει κανείς τη λίµνη και το φυσικό περιβάλλον, µε την δυνατότητα να παρατηρήσει κανείς δείγµατα της πλούσιας πανίδας και χλωρίδας της περιοχής. Στην περιήγηση αυτή επιβεβαιώνεται ότι η λίµνη αποτελεί ένα σηµαντικό φυσικό οικοσύστηµα που διαθέτει µεγάλη βιοποικιλότητα, στην οποία περιλαµβάνονται πολλά σπάνια και απειλούµενα είδη. Στη διαδροµή θα συναντήσει πολλούς ερασιτέχνες και επαγγελµατίες ψαράδες, ενώ ή «γυρολιµνιά» -όπως ονοµάζεται από τους ντόπιους- αποτελεί σηµείο της καθηµερινής άθλησης των Καστοριανών.

Στο ξεκίνηµα του γύρου της  λίµνης, πραγµατοποιούνται επίσης διάφορες ναυταθλητικές δραστηριότητες. Αρκετά είναι στη διαδροµή τα σηµεία ενδιαφέροντος, όπως το Σπήλαιο του Δράκου, η Μονή Παναγίας Μαυριώτισσας µε τον αιωνόβιο πλάτανο, το βυζαντινό εκκλησάκι Αγίου Νικολάου, τα αρχαιολογικά ευρήµατα στη θέση «Μαγαζιά» και η εκκλησία της Αϊ-Σωτήρας. Ο σηµερινός δρόµος δηµιουργήθηκε σταδιακά και ολοκληρώθηκε τη δεκαετία του 1950, ενώ πριν οι µετακινήσεις πραγµατοποιούνταν µε τις παραδοσιακές καστοριανές βάρκες.

ΚΑΤΩ ΑΓΟΡΑ

Στον ισθµό της Χερσονήσου που εισχωρεί στη λίµνη της Καστοριάς βρίσκεται η Κάτω Αγορά της πόλης, που κύριο χαρακτηριστικό της είναι η ύπαρξη πολλών πλατειών (Μακεδονοµάχων, Βαν Φλητ, Δαβάκη, Πάρκο Ολυµπιακής Φλόγας), ενώ ξεχωρίζει ο δρόµος µε τα Ψαράδικα κοντά στην βόρεια αποβάθρα. Η περιοχή αυτή διατηρεί τον χαρακτήρα της αγοράς από τα τέλη της Τουρκοκρατίας µέχρι σήµερα. Κατά µήκος του ισθµού ο Αυτοκράτορας Ιουστινιανός κατασκεύασε στα µέσα του 6ου αι. µ.Χ. τα πρώτα τείχη της πόλης, το αρχαιότερο δείγµα µνηµείου της πόλης, τα οποία στη συνέχεια ενισχυθήκαν, διευρύνθηκαν και τµήµατά τους σώζονται µέχρι σήµερα. Η κεντρική πύλη των τειχών υπήρχε στη θέση της πλατείας Δαβάκη, δίπλα στην οποία σώζεται ο οθωµανικός µεντρεσές, ενώ γνωρίζουµε ότι εδώ βρισκόταν και το οθωµανικό διοικητικό κέντρο. Εξω από τα τείχη αρχικά δηµιουργήθηκαν χώροι που πραγµατοποιούνταν παζάρια, ενώ κατά το Μεσοπόλεµο άρχισε να διαµορφώνεται µια µόνιµη αγορά µε εµπορικά καταστήµατα. Αξίζει να αναφερθεί ότι στην Κάτω Αγορά εντοπίζονται σήµερα και οι περισσότερες διοικητικές υπηρεσίες της πόλης, όπως το κτήριο της περιφερειακής ενότητας, το δηµαρχείο και τα δικαστήρια.

ΔΕΞΑΜΕΝΗ - ΤΖΑΜΙ

Η γειτονιά της Δεξαµενής βρίσκεται στο υψηλότερο σηµείο της πόλης. Υπάρχει και εδώ µικρός αριθμός μεταβυζαντινών εκκλησιών και νεοκλασικών σπιτιών, ενώ ξεχωρίζει το οικιστικό σύνολο του Βυζαντινού Μουσείου µαζί µε το γειτονικό παλιό ξενοδοχείο «Ξενία» και τη Λέσχη Αξιωµατικών. Πολύ κοντά στο σηµείο αυτό µπορεί να δει κανείς ένα από τα ελάχιστα σωζόµενα μπέικα κονάκια, που µετέπειτα έµεινε γνωστό ως οικία Βαλαλά. Εκεί βρίσκεται και η πρώτη δεξαµενή ύδρευσης, που κατασκευάστηκε τη δεκαετία του 1920 και έδωσε το όνοµα στη γειτονιά. Ενα σηµαντικό τµήµα της περιοχής καλύπτει το οµώνυµο άλσος, που σε συνδυασµό με αυτό της Παναγιάς Φανερωµένης δηµιουργούν έναν αστικό πνεύµονα πρασίνου. Στη βυζαντινή περίοδο ένα

μεγάλο µέρος της περιοχής εικάζεται πως καταλάµβανε η ακρόπολη της πόλης, αν και αυτό δεν έχει επιβεβαιωθεί ανασκαφικά. Σε κοντινή απόσταση, λίγο δυτικότερα, βρίσκονται το επιβλητικό Κουρσούµ τζαµί, ένα από τα ελάχιστα σωζόµενα οθωµανικά µνημεία της πόλης, καθώς και τα παλιά Τερζάκεια λουτρά, τα οποία χρησιμοποιούσαν οι κάτοικοι της πόλης μέχρι τη δεκαετία του 1960.

ΤΣΑΡΣΙ - ΟΜΟΝΟΙΑ

Η γειτονιά αυτή αποτελεί το κεντρικό τµήµα της πόλης και παλαιότερα ήταν γνωστή και ως Ανω Αγορά. Συνδέεται από την περίοδο της Τουρκοκρατίας έως τη δεκαετία του 1980 µε την κύρια αγορά (η τούρκικη λέξη Τσαρσί σηµαίνει αγορά) και ένα από τα κεντρικότερα σηµεία της πόλης. Η πλατεία Οµονοίας που δηµιουργήθηκε την δεκαετία του 1950 και η γύρω περιοχή της, αποτελεί τον πυρήνα της γειτονιάς. Εδώ διατηρούνται οι περισσότεροι βυζαντινοί ναοί της πόλης, ενώ πολύ κοντά εικάζεται πως βρισκόταν τµήµα της βυζαντινής ακρόπολης. Ιστορικά, η περιοχή αυτή συνδέεται και µε την εβραϊκή κοινότατα, η οποία είχε συνεχή παρουσία περίπου 10 αιώνων. Η ακµάζουσα κοινότατα συνέβαλε καθοριστικά στον εµπορικό αλλά και τον κοσµοπολίτικο χαρακτήρα της πόλης. Η εβραϊκή συνοικία εκτεινόταν γύρω από αν σηµερινή πλατεία, και περιελάµβανε -εκτός των σπιτιών- θρησκευτικά και εκπαιδευτικά κτίσµατα.

Στις µέρες µας, η κεντρική οδός Μητροπόλεως αποτελεί το επίκεντρο του τριήµερου καρναβαλιού των Φώτων, τα Ραγκουτσάρια (φωτο πάνω από εορτασμό του παρελθόντος), ενώ πολλές ακόµα εκδηλώσεις, όπως η Μπουµπούνα την Αποκριά (φωτό κάτω), το άναµµα του χριστουγεννιάτικου δέντρου, η συνάντηση των επιταφίων το Πάσχα, φεστιβάλ τραγουδιού κ.ά., διοργανώνονται στην πλατεία Οµονοίας.

ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ - ΣΤΑΥΡΟΣ

Στο νότιο τµήµα της πόλης, σε µια µικρή βραχώδη χερσόνησο που εισχωρεί στη λίµνη, βρίσκονται οι δυο µικρές γειτονιές της Μητρόπολης και του Σταυρού. Η πρώτη εκτείνεται γύρω από τον µεταβυζαντινό Μητροπολιτικό ναό της Κοιµήσεως Θεοτόκου (1857), πολύ κοντά στον οποίο βρίσκονται οι βυζαντινοί ναοί του Ταξιάρχη Μητροπόλεως και του Αγίου Αθανασίου του Μουζάκα, αλλά και η µικρή πλατεία Παύλου Μελά. Στην εκκλησιαστική της ιστορία η Μητρόπολη Καστοριάς αποτελούσε πρωτόθρονη µητρόπολη της Αρχιεπισκοπής Αχρίδας από τον 11ο αιώνα και µετά, επισκοπή για µικρό διάστηµα τον 15ο αιώνα και από το 1767 υπάγεται στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως. Στην απόληξη της µικρής χερσονήσου βρίσκεται η γειτονιά του Σταυρού, σηµαντικό µέρος της οποίας καλύπτει ένα µικρό άλσος µε έλατα, πεύκα και περιποιηµένα µονοπάτια. Το όνοµά της το έχει πάρει από το σηµείο της µικρής αποβάθρας, όπου γίνεται η ρίψη του Σταυρού τα Θεοφάνεια. Το παραλίµνιο πεζοδρόµιο είναι ιδανικό για µια βόλτα, µε θέα προς τη λίµνη και τις αµφιθεατρικά κτισµένες παραδοσιακές µακεδονίτικες και εκλεκτικιστικές κατοικίες.

ΑΡΧΟΝΤΙΚΟ ΠΑΠΑΤΕΡΠΟΥ

Το αρχοντικό Παπατέρπου, που έχει τέσσερα επίπεδα, είναι ίσως το περισσότερο φωτογραφημένο στην πόλη. Κτισμένο γύρω στο 1880 από τον Μουλά Ιμπραήμ, ήταν το τελευταίο σπίτι του οθωμανικού τμήματος στη νότια πλευρά της πόλης. Στα θεμέλια του θα αντιληφθεί κανείς μια τοξωτή κοιλότητα, το τελευταίο σωζόμενο λεμβοστάσιο βαρκών.

ΑΡΧΟΝΤΙΚΑ ΒΕΡΓΟΥΛΑ ΔΕΛΗΔΙΝΑ - ΣΚΟΥΤΑΡΗ

Στην απότομη πλαγιά κάτω από τη Μητρόπολη υπάρχουν τα επιβλητικά δίδυμα αρχοντικά Βεργούλα, φρουριακά κτίσματα των μέσων του 19ου αι. Από εδώ το λιθόστρωτο καλντερίμι με σκαλοπάτια οδηγεί σε ένα χαμηλότερο επίπεδο, όπου βρίσκεται το αρχοντικό Δεληδίνα, παρόμοιων χαρακτηριστικών και χρονολογίας. Στο κατώτερο επίπεδο πλάι στη λίμνη βρίσκεται το αρχοντικό Σκούταρη του 18ουαι., που έχει κάτοψη σχήματος Π.

Ο ΣΤΑΥΡΟΣ

Στη χερσαία «μύτη» που εισέρχεται στη λίμνη βρίσκεται η αποβάθρα όπου γίνεται την ημέρα των θεοφανείων η ρίψη του Σταυρού. Συχνό είναι το φαινόμενο να είναι παγωμένη η λίμνη την περίοδο των Φώτων, λόγω των πολύ χαμηλών θερμοκρασιών, και να χρειαστεί να σπάσει ο πάγος για να βουτήξουν οι πιο τολμηροί κολυμβητές

ΨΑΡΑΔΙΚΑ - ΒΟΡΕΙΑ ΠΡΟΒΛΗΤΑ

Η προβλήτα της Βόρειας Παραλίας βρίσκεται κοντά στα Ψαράδικα και αποτελεί ιδανικό σημείο για να συναντήσει κανείς κάποιους από τους λίγους πλέον επαγγελματίες ψαράδες της πόλης. Παλαιότερα, η αλιεία κατείχε σημαντική θέση στη δραστηριότητα της πόλης, και χρησιμοποιούνταν πολλοί τρόποι ψαρέματος (πεζόβολος, σουργκί, πρόβλιακας, σουρπνίτσα, σιαπκάζια, ζάγαζα, κότσες, πελαγίσια κ.ά.), ενώ ιδιαίτερο χαρακτηριστικό αποτελούσε η χρήση παραδοσιακών βαρκών.

ΠΑΝΑΓΙΑ ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗ

Ο γραφικός βυζαντινός ναός της Παναγίας Φανερωμένης κτίστηκε τον 14° αι. στην απότομη βόρεια πλαγιά της πόλης και αποτελούσε αρχικά καθολικό μοναστηριού. Το ομώνυμο άλσος γύρω από τον ναό φυτεύτηκε σταδιακά μετά την απελευθέρωση και προσφέρεται για στιγμές χαλάρωσης και αναψυχής.

ΟΔΟΣ ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΥ

Κατά μήκος του δρόμου διατηρούνται σε καλή κατάσταση εντυπωσιακές νεοκλασικές και εκλεκτιστικές κατοικίες του Μεσοπολέμου. Οι προσόψεις των κτιρίων αυτών χωρίζονται σε τρία μέρη (υπερυψωμένο ισόγειο, όροφος, στέγη) και παρουσιάζουν ποικιλία στη μορφή τους, έχουν γραφικές αυλές και περίτεχνες ανάγλυφες διακοσμήσεις. Ιδιαίτερα εντυπωσιακά είναι τα ελάχιστα σωζόμενα σήμερα πυργόσπιτα.

ΜΝΗΜΕΙΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΤΟΣ

Στην οδό 15ης Μεραρχίας βρίσκεται το λιτό μνημείο των περίπου 1.000 Καστοριανών Εβραίων θυμάτων του Ολοκαυτώματος. Στο σημείο αυτό, οι γερμανικές κατοχικές δυνάμείς συγκέντρωσαν τον Μάρτιο του 1944 το σύνολο' σχεδόν του εβραϊκού πληθυσμού της πόλης πριν τη μεταφορά και την εξόντωση του στα στρατόπεδα' συγκέντρωσης. Έτσι, χάθηκε δραματικά η μακραίωνη εβραϊκή κοινότητα Καστοριάς.

ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΜΟΥΣΕΙΟ

Στο ψηλότερο σημείο της πόλης βρίσκεται το Βυζαντινό Μουσείο. Το πρόσφατα ανακαινισμένο μουσείο, που ιδρύθηκε το 1989, φιλοξενεί τρεις μόνιμες εκθέσεις αφιερωμένες στα βυζαντινά και μεταβυζαντινά κειμήλια, καθώς και τις αγιογραφικές σχολές της περιοχής. Στο υπόγειο του μουσείου λειτουργεί, επίσης, ένα σύγχρονο εργαστήριο συντήρησης και αποκατάστασης εικόνων. Πλατεία Δεξαμενής / τ, 24670 26781 Ωράριο λειτουργίας: καθημερινά εκτός Δευτέρας 8:30 - 15:30.

ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ

Στο αρχοντικό του Μακεδονομάχου Αναστ. Πηχιών φιλοξενείται από το 2010 το τοπικό Μουσείο Μακεδόνικου Αγώνα. Στο μουσείο παρουσιάζονται παλιές φωτογραφίες, κειμήλια και ενδυμασίες Μακεδονομάχων με δράση στην περιοχή. Ακόμη, στον χώρο υπάρχει αίθουσα προβολών, βιβλιοθήκη και περίβολος με προτομές Μακεδονομάχων, όπου πραγματοποιούνται υπαίθριες εκδηλώσεις και ένας νέος πολιτιστικός θεσμός, το Φεστιβάλ της Αυλής, Πήχεων 2 - Πλατεία Ντολτσό / 24670 21144 Ωράριο λειτουργίας: καθημερινά εκτός Δευτέρας 9:30 – 14:00

ΑΡΧΟΝΤΙΚΟ ΤΣΙΑΤΣΙΑΠΑ 

Το μεγαλύτερο σωζόμενο αρχοντικό της πόλης είναι αυτό του Τσιατσιαπά, που βρίσκεται στην ακρολιμνιά, στη συνοικία Απόζαρι. Κτισμένο στις αρχές του 18ου αι., έχει ορθογώνιο σχήμα, τέσσερα επίπεδα, εντυπωσιακά σαχνισιά και ηλιακούς (εξώστες). Στο εσωτερικό διατηρούνται μοναδικές τοιχογραφίες λαϊκής ζωγραφικής. Σε συνδυασμό με το διπλανό αρχοντικό Μαντζούρα και τον ναό των Εισοδίων της Θεοτόκου, δημιουργούν έναν ακόμη πυρήνα παραδοσιακού συνόλου στη γειτονιά.

ΝΑΥΤΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ

Το κτίριο του ναυτικού ομίλου βρίσκεται στο σημείο όπου ο παραλίμνιος δρόμος εισέρχεται και πάλι στην πόλη. Η Καστοριά, μια πόλη που χαρακτηρίζεται και ορίζεται από τη λίμνη, έχει μεγάλη παράδοση στην κωπηλασία και άλλα υδάτινα αθλήματα. Ο Ναυτικός Όμιλος Καστοριάς έχει αναδείξει πολλούς σπουδαίους αθλητές, ακόμη και ολυμπιονίκες.

ΜΟΝΗ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΜΑΥΡΙΩΤΙΣΣΑΣ

Η περίφημη Μονή της Παναγίας Μαυριώτισσας ιδρύθηκε το 1082 μ.Χ. από τον βυζαντινό Αυτοκράτορα Αλέξιο Α' Κομνηνό μετά τη νίκη του ενάντια στους Νορμανδούς. Βρίσκεται στο μέσον περίπου της χερσονήσου, περιστοιχισμένη από αιωνόβια πλατάνια. Το συγκρότημα περιλαμβάνει το καθολικό, το παρεκκλήσι του Αγ. Ιωάννη Θεολόγου, το αρχονταρίκι, το καμπαναριό, μια μικρή έκθεση και βοηθητικούς χώρους. Ο περίπου 900 ετών πλάτανος που βρίσκεται δίπλα στην ακρολιμνιά έχει κηρυχθεί ως Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης.

ΣΠΗΛΑΙΟ ΔΡΑΚΟΥ 

Το μοναδικής ομορφιάς σπήλαιο του Δράκου βρίσκεται δίπλα στη λίμνη, λίγα μέτρα από το Νοσοκομείο.

Η σπηλιά ανακαλύφθηκε τη δεκαετία του '40 από ντόπιους, ενώ μόλις το 2009 άνοιξε τις πύλες της στο κοινό. Περιλαμβάνει μία μοναδική διαδρομή 300 μ. Ανάμεσα στον εκθαμβωτικό σταλακτιτικό διάκοσμο και 7 μικρές υπόγειες λίμνες.

Μαυριωτίσσης / τ. 24670 26777 Ωράριο λειτουργίας: Όλες τις ημέρες 9:00 – 17:00 (χειμερινό). 10:00-18:00 (θερινό).

ΕΝΥΔΡΕΙΟ

Το ενυδρείο Καστοριάς, το μεγαλύτερο ενυδρείο γλυκού νερού των Βαλκανίων, σας προσκαλεί να το επισκεφτείτε και να ταξιδέψετε στον μαγευτικό αλλά και άγνωστο κόσμο των κατοίκων των εσωτερικών υδάτων.
 Το επιστημονικό προσωπικό με ιδιαίτερη χαρά θα σας ξεναγήσει και θα απαντήσει σε όλες τις ερωτήσεις σας.


Ωράριο λειτουργίας: Τρίτη έως και Κυριακή 9:00 με 17:00.

Για περισσότερες πληροφορίες και για ραντεβού επικοινωνήσετε στο τηλέφωνο 2467080229 κατά τις ώρες λειτουργίας.

ΠΩΣ ΝΑ ΦΘΑΣΕΤΕ

Ο νομός Καστοριάς βρίσκεται στο άκρο της Δυτικής Μακεδονίας και συνορεύει βόρεια με το νομό Φλώρινας, ανατολικά με το νομό Γρεβενών, νοτιοανατολικά με το νομό Κοζάνης, νοτιοδυτικά με το νομό Ιωαννίνων και δυτικά με την Αλβανία. Σήμερα η Καστοριά αποτελεί ένα σύγχρονο ανεπτυγμένο κέντρο που κατατάσσεται στην κατηγορία των μεσαίων Ελληνικών πόλεων με βάση τον πληθυσμό και την οικονομική της κατάσταση.

Η ολοκλήρωση του άξονα της Εγνατίας οδού καθιστά πλέον την πρόσβαση προς την Καστοριά πολύ εύκολη (Θεσσαλονίκη – Καστοριά : 1.40λ, Αθήνα – Καστοριά : 5.30λ, Ιωάννινα – Καστοριά : 1.30λ). Η πρόσβαση είναι δυνατή και μέσω του αεροδρομίου «Αριστοτέλης» το οποίο βρίσκεται στο Άργος Ορεστικό. 

Επιμέλεια - Φωτογραφίες και βίντεο για το eleftheriaonline.gr: Δημήτρης Πλεμμένος

Για το παραπάνω αφιέρωμα χρησιμοποιήθηκαν πληροφορίες από τον περιηγητικό οδηγό του Δήμου Καστοριάς και συμπληρωματικό φωτογραφικό υλικό από την ιστοσελίδα του και το πρακτορείο Eurokinissi.