Ο αρθρογράφος και ταξιδιωτικός συγγραφέας Τζον Μαλαθρόνας εμπνέεται από τη μυστηριακή αύρα της Πάτμου και περιγράφει γλαφυρά την επίσκεψή του στα αξιοθέατα και τις παραλίες του νησιού.
Tο νησί της Πάτμου, το οποίο βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του Αιγαίου πελάγους, φαίνεται να είναι ένας τυπικός ελληνικός προορισμός διακοπών, αλλά δεν είναι.
Εκεί άρχισε το τέλος του κόσμου.
Όχι ότι θα μπορούσατε να το μαντέψετε, καθώς περπατάτε στα στριφογυριστά δρομάκια στο κέντρο του νησιού, όπου ένας νυσταγμένος ιερέας προσέχει ένα πάγκο με αναμνηστικά.
Και όμως, σε αυτό το μέρος δημιουργήθηκαν τα οράματα της τελικής καταστροφής της ανθρωπότητας. Αυτά ενέπνευσαν τον Άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο να γράψει το Βιβλίο της Αποκάλυψης με το οποίο ολοκληρώνεται η Καινή Διαθήκη, δίνοντας μερικές από τις πιο δυσοίωνες περιγραφές της Βίβλου.
Εδώ, ο ορθόδοξος ναός της Αγίας Άννας, ο οποίος κατασκευάστηκε στις αρχές του 17ου αιώνα, σκεπάζει πλήρως το σπήλαιο όπου λέγεται ότι ο Ιωάννης ο Ευαγγελιστής είδε τα οράματα τα οποία ερμήνευσε ως την τελική κρίση.
Αν δεν υπήρχε η πινακίδα που αναγράφει “Σπήλαιο της Αποκάλυψης”, δεν θα ήταν προφανές ότι μόλις μπήκατε στον ιερό αυτό τόπο. Το παρεκκλήσι, η βόρεια πλευρά του οποίου περικλείεται από μια βραχώδη εσοχή, βρίσκεται στο τέλος μίας σειράς από διαδρόμους.
Στο εσωτερικό, μία ασημένια μίτρα βρίσκεται σε μία αποκλεισμένη περιοχή, όπου ο Απόστολος Ιωάννης φέρεται να ακούμπησε το κεφάλι του για να ξεκουραστεί. Ένα ασημένιο περίβλημα βρίσκεται γύρω από μία ρωγμή, όπου ο Άγιος ακούμπησε τα χέρια του για να σηκωθεί.
«Σε αυτό το σημείο ο διάκονος Πρόχορος κατέγραφε τα λεγόμενα του Αγίου, καθώς εκείνος βίωνε το όραμα» εξηγεί ο φύλακας του παρεκκλησίου, δείχνοντας μία ανοιχτή Βίβλο που βρίσκεται σε μία φυσική εσοχή του βράχου.
«Και εδώ η φωνή του Θεού ήρθε σε αυτόν και μίλησε στον Άγιο», προσθέτει, δείχνοντας μία σχισμή στον βράχο.
Η σχισμή καταλήγει σε τρία σημεία, που θεωρείται ότι συμβολίζουν τη χριστιανική Αγία Τριάδα – τον Πατέρα, τον Υιό και το Άγιο Πνεύμα.
Δύο μοναχοί ζουν ακόμα στα κελιά πάνω από τη σπηλιά, αν και το κύριο σημείο της θρησκευτικής δραστηριότητας στην Πάτμο – γνωστή και ως το «ιερό νησί» - είναι το μοναστήρι του Άγιου Ιωάννη, που στέκεται επιβλητικά πάνω από το νησί.
Το μοναστήρι ιδρύθηκε το 1088 από τον Όσιο Χριστόδουλο, έναν μοναχό, και περιέχει αυθεντικά χτίσματα, που χρονολογούνται από τον 11ο αιώνα, όπως μέρη του τείχους, η κουζίνα, κάποια κελιά, η στέρνα και κυρίως ο ναός του Αγίου Ιωάννη με τις εκπληκτικές τοιχογραφίες.
Εξίσου εντυπωσιακά είναι το μουσείο και η βιβλιοθήκη του μοναστηρίου.
Το αυθεντικό χρυσόβουλο του βυζαντινού αυτοκράτορα Αλέξιου Α’ Κομνηνού είναι από τα πιο περίφημα εκθέματα. Στο χρυσόβουλο παραχωρείται ολόκληρο το νησί στον Χριστόδουλο, με αυτοκρατορικά μονογράμματα να στολίζουν όλο τον πάπυρο με τον ίδιο τρόπο που σήμερα μονογράφονται τα συμβόλαια.
Υπάρχει επίσης ένα φιρμάνι – ένα είδος διατάγματος – από τον σουλτάνο Μωάμεθ τον Κατακτητή από το 1454 που επιβεβαιώνει την ανεξαρτησία του μοναστηρίου και ορίζει έναν καλόγερο ως φοροεισπράκτορα.
Στη βιβλιοθήκη – η πιο σημαντική στην Ελλάδα πέρα από το Ορθόδοξο κέντρο στο Άγιο Όρος – υπάρχουν 1.200 χειρόγραφα σε περγαμηνές ή παπύρους, συμπεριλαμβανομένου και φύλλων από το Ευαγγέλιο του Μάρκου από τον 6ο αιώνα μ.Χ.
Αν και το σπήλαιο και το μοναστήρι είναι τα κύρια αξιοθέατα της Πάτμου, δεν είναι ο μόνος λόγος που πλήθος ανθρώπων επισκέπτεται το νησί σύμφωνα με τον Πανάγο Ευγενικό, πρόεδρο του δημοτικού συμβουλίου του νησιού.
«Πριν λίγα χρόνια συμμετείχαμε σε ένα Ευρωπαϊκό συνέδριο για τον θρησκευτικό τουρισμό μαζί με πόλεις όπως η Santiago de Compostela στην Ισπανία και η Λούρδη στη Γαλλία”, λέει ο κ. Ευγενικός. “Το συμπέρασμα ήταν ότι δεν αρκεί μόνο το θρησκευτικό στοιχείο για την προσέλκυση των τουριστών, χρειάζονται και άλλοι παράγοντες”.
«Στην περίπτωση της Πάτμου, αυτοί είναι οι παραλίες μας και η ομορφιά της Χώρας, της πρωτεύουσα της Πάτμου».
Μια βουτιά στη Λάμπη στα βόρεια της Πάτμου επαληθεύει τα λόγια του κ. Ευγενικού.
Η παραλία είναι γεμάτη μικρά πολύχρωμα βότσαλα, το χρωματικό φάσμα των οποίων εκτείνεται από το πορτοκαλί της καραμέλας στο κόκκινο της γλυκοπατάτας και το κίτρινο του αυγού. Ο συνδυασμός όλων των χρωμάτων είναι φανταστικός.
Ύστερα υπάρχει η Πέτρα, μια αμμώδης γραμμή γης που ενώνεται με τον μοναχικό βράχο της Καλλικατσούς. Σύμφωνα με το μύθο, ο βράχος δημιουργήθηκε όταν ένα νεαρό κορίτσι, το οποίο το είχε καταραστεί η μητέρα του, κολύμπησε σε εκείνο το σημείο μετά τη Θεία Κοινωνία, παρόλο που αυτό απαγορευόταν.
Αξιοσημείωτο είναι και το γραφικό ψαροχώρι Γροικός, ακριβώς απέναντι από το μικρό Τραγονήσι, που προστατεύει από τον άνεμο την ασφαλή αμμώδη παραλία.
Ενα νησί χωρίς αεροδρόμιο, αρκετά μακριά, με δύσκολη πρόσβαση... /Φωτογραφία: Shutterstock
Η Πάτμος, που βρίσκεται στα βόρεια του συμπλέγματος των Δωδεκανήσων, δεν διαθέτει αεροδρόμιο και δεν έχει εύκολη πρόσβαση. Παρ’όλα αυτά, ελκύει διάσημους από όλο τον κόσμο χάρη στην ηρεμία της: ο Aγά Χαν, ο Ντέιβιντ Μπάουι και ο Τζιόρτζιο Αρμανι την επισκέπτονταν συχνά.
Μάλιστα, πολλές γνωστές προσωπικότητες έκαναν την Πάτμο το σπίτι τους και θέλησαν να βοηθήσουν την τοπική κοινωνία.
Ο Νίκολας Νεγρεπόντε του Media Lab του πανεπιστημίου MIT εγκατέστησε σύστημα ασύρματου δικτού σε ολόκληρο το νησί, έτσι ώστε όλοι να μπορούν να περιηγούνται στο Διαδίκτυο δωρεάν.
Ένας άλλος λάτρης της Πάτμου, ο Τσάρλς Πικτέ, χρηματοδότησε την αποκατάσταση τριών ανεμόμυλων σε ένα λόφο απέναντι από το μοναστήρι. Ο ένας από αυτούς βρίσκεται σε πλήρη λειτουργία και παράγει αλεύρι ολικής αλέσεως.
Ο Τζόζεφ Ζησιάδης, Ελβετός πολιτικός, έχει πιο φιλόδοξα σχέδια: καλλιεργεί αμπέλια σε 20 στρέμματα γης κοντά στην παραλία Πέτρα μαζί με τον Ντοριάν Αμάρ, Γάλλο οινοπαραγωγό.
Ο Αμάρ επιδεικνύει περήφανα ένα λευκό Ασύρτικο και ένα κόκκινο Μαυροθήρικο υπό την παιγνιώδη ετικέτα «Domaine de l’Apocalypse» (Χώρος της Αποκάλυψης).
«Το χώμα είναι γόνιμο, υπάρχει νερό, αλλά το κλίμα δεν είναι τέλειο για την καλλιέργεια αμπελιών”, ομολογεί. “Υπάρχει αέρας και ήλιος, αλλά δεν έχει καθόλου σκιά”.
«Έχω φυτέψει δέντρα – μία βελανιδιά και μερικές χαρουπιές – για να μειωθεί η θερμοκρασία και να βελτιωθεί η παραγωγή. Δώστε μου λίγα χρόνια και αυτό το σημείο θα γίνει παράδεισος».
Πολλοί θα έλεγαν ότι το νησί είναι ήδη παράδεισος χάρη καθώς είναι σχετικά απομακρυσμένο. Η κατασκευή αεροδρομίου βρίσκεται στα χαρτιά;
Ο Χρήστος Πατάκος, υπεύθυνος του Patmos Aktis, του μόνου πεντάστερου ξενοδοχείου στο νησί, το θεωρεί απίθανο.
«Δεν νομίζω ότι θα συμβεί ποτέ», λέει. «Υπάρχει ένα κοινό αίσθημα, κυρίως σε αυτούς που έρχονται συχνά εδώ και έχουν σπίτια στην Πάτμο, ότι το νησί πρέπει να προστατευτεί από τον μαζικό τουρισμό. Αυτοί έχουν ενστάσεις στην κατασκευή αεροδρομίου».
Το μοναστήρι δεν επεμβαίνει στη ζωή στο νησί, αν και σίγουρα έχει κυρίαρχο ρόλο.
«Το μοναστήρι έχει αρκετή επιρροή, αλλά δεν εμπλέκεται στην καθημερινή ζωή εφόσον υπάρχει αμοιβαίος σεβασμός: για παράδειγμα, απαγορεύεται ο γυμνισμός και τα μπαρ στη Χώρα κλείνουν στις 3 π.μ.»
Ο Πατέρας Βαρθολομαίος, ένας πρόσχαρος και επικοινωνιακός μοναχός, συμφωνεί.
«Εκείνη την ώρα πάμε για τον όρθρο», σημειώνει. «Οι τουρίστες ξεχνούν ότι πρόκειται για ενεργό μοναστήρι και πρέπει να τελούμε τις υποχρεώσεις μας».
Ο Βαρθολομαίος παραδέχεται ότι το μοναστήρι θα επιθυμούσε την κατασκευή αεροδρομίου στο νησί.
«Θα αυξανόταν έτσι ό τουρισμός και θα ήταν ευεργετικό για τους ντόπιους για έκτακτα ιατρικά περιστατικά».
Σύμφωνα με τον Βαρθολομαίο, το μοναστήρι πάντα βρίσκεται σε συμφωνία με τον δήμο και τις τουριστικές αρχές όσον αφορά στα σχέδια ανάπτυξης.
«Μία στρατιωτική βάση επιθυμούσε να κάνει ασκήσεις πυροβολικού κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, αλλά τους το απαγορέψαμε», προσθέτει.
«Όσον αφορά στις ώρες υποδοχής του μοναστηρίου: κλείνουμε στις 1.30 μ.μ για να τελέσουμε τον εσπερινό στις 3 μ.μ. Ξυπνάμε στις 3 π.μ. για τον όρθρο, με τη λειτουργία να γίνεται στις 6 π.μ. και έτσι μπορούμε να ανοίξουμε στις 8 π.μ.»
Ακόμα και στα μέσα Ιουνίου κάποια μαγαζιά δεν έχουν ανοίξει εκείνη την ώρα, αλλά είμαστε οι μόνοι που λειτουργούμε σταθερά στο νησί και το μοναστήρι είναι ανοιχτό όλο τον χρόνο».
«Υπάρχει ισορροπία και αρμονία, ο καθένας ξέρει τον ρόλο του».
Ο Πατάκος συμφωνεί: «Το νησί έχει πολλούς θαυμαστές, οι οποίοι έρχονται εδώ για να φορτίσουν τις μπαταρίες τους και να απορροφήσουν ενέργεια. Μπορείς να αισθανθείς την αλλαγή της αύρας όταν φτάνεις στο νησί.»
«Ναι, οι τουρίστες ενδιαφέρονται κυρίως για τις παραλίες, αλλά είμαστε τυχεροί που έχουμε σημαντικά αξιοθέατα όπως το μοναστήρι και το σπήλαιο».
«Η Πάτμος είναι μια μικρή εκδοχή του Βυζαντίου, σαν το Άγιο Όρος αλλά πιο εξελιγμένο. Δεν αποκαλείται τυχαία η Ιερουσαλήμ του Αιγαίου».
