Σε απόσταση 5 χλμ. από την κοιλάδα των Τεμπών και 30 χλμ. από τη Λάρισα, το σκηνικό αυτού του διατηρητέου ιστορικού οικισμού περιλαμβάνει αναπαλαιωμένα αρχοντικά, που «ξεφυτρώνουν» ανάμεσα σε κυπαρίσσια και πεύκα, περίτεχνα πλακόστρωτα σοκάκια, πέτρινες βρύσες και εκκλησίες, τα οποία συνθέτουν ένα θαυμάσιο οικιστικό σύνολο.
Τα Αμπελάκια γνώρισαν μεγάλη οικονομική ανάπτυξη κατά το παρελθόν χάρη στην επεξεργασία και την βαφή νημάτων με κόκκινο χρώμα που παρήγαγαν από την επεξεργασία του φυτού «ριζάρι». Η κωμόπολη των Αμπελακίων έγινε πασίγνωστη κυρίως για την ίδρυση το έτος 1778, του πρώτου συνεταιρισμού στον κόσμο, με την ονομασία «Κοινή Συντροφία και Αδελφότης των Αμπελακίων», που αντικείμενο είχε την παραγωγή, επεξεργασία, βαφή και εμπορία κόκκινων, άλικων, νημάτων. Ο συνεταιρισμός διέθετε συνολικά 24 εργαστήρια, πλυντήρια και βαφεία, όπου γινόταν η επεξεργασία και η παραγωγή του τελικού προϊόντος. Στη συνέχεια τα βαμμένα νήματα εξάγονταν στο εξωτερικό. Εκείνη τη «χρυσή» εποχή χτίστηκαν όλα σχεδόν τα αρχοντικά του οικισμού, πολλά από τα οποία έχουν αναπαλαιωθεί σήμερα. Ο συνεταιρισμός διατηρήθηκε μέχρι το 1812 οπότε διαλύθηκε.
Στο περίφημο Ελληνομουσείο, το σχολείο που ιδρύθηκε στο χωριό το 1749, δίδαξαν μεταξύ άλλων, οι δάσκαλοι του Γένους Ευγένιος Bούλγαρης, Γρηγόριος Kωνσταντάς, Κωνσταντίνος Κούμας και Άνθιμος Γαζής. Από το 1879 έως το 1938 λειτούργησε στα Αμπελάκια η Μανιάρειος Σχολή, κληροδότημα του Αμπελακιώτη Διαμαντή Μάνιαρη. Στις μέρες της ακμής της, έφτασαν να φοιτούν στη σχολή αυτή 300 μαθητές.
Περπατώντας στα λιθόστρωτα καλντερίμια του χωριού θα θαυμάσετε τα καλοδιατηρημένα πετρόχτιστα αρχοντικά που φανερώνουν παλαιότερες εποχές δόξας και ακμής. Το τριώροφο αρχοντικό του Γεώργιου Μαύρου ή Σβαρτς, που χτίστηκε το 1787, ως κατοικία του προέδρου του Συνεταιρισμού των Αμπελακίων Γεωργίου Μαύρου Σβαρτς, είναι το πιο εντυπωσιακό από τα πολλά αρχοντικά σπίτια που έχουν διατηρηθεί. Το σπίτι αυτό ήταν και η έδρα της Κοινής Συντροφίας που περιείχε εκτός των άλλων το ταμείο, το θησαυροφυλάκιο της εταιρείας στο ισόγειο και αίθουσα συνεδριάσεων στον πρώτο όροφο.
Το αρχοντικό διαθέτει πολύχρωμες τοιχογραφίες, ένα εντυπωσιακό πορσελάνινο τζάκι και ξυλόγλυπτα ταβάνια. Από τα υπόλοιπα κτήρια των Αμπελακίων ξεχωρίζουν τα αρχοντικά του Ευθυμίου Ευθυμιάδη, του Σωκράτη Σολωμού και της Βάσας Σολωμού-Ξανθάκη, αναφέρει το reader.
Μεταξύ των αξιοθέατων που μπορεί κάποιος να δει στο χωριό είναι και το Λαογραφικό και Ιστορικό Μουσείο που στεγάζεται στο αρχοντικό Μολά και προσφέρει στον επισκέπτη ένα ταξίδι στο χρόνο και στην καθημερινή ζωή των Αμπελακιωτών. Κάντε μια στάση και στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, η οποία χτίστηκε στα τέλη του 15ου ή στις αρχές του 16ου αιώνα και διαθέτει αξιόλογες τοιχογραφίες και σπάνιες εικόνες. Αξίζει επίσης η επίσκεψη στον Προφήτη Ηλία, λίγο έξω από το χωριό, για να απολαύσετε απεριόριστη θέα προς τη κοιλάδα των Τεμπών και το Κάστρο της Ωριάς.
