Περιλαμβάνει τέσσερις περιφερειακές ενότητες, πέντε αρχαιολογικούς χώρους (Δωδώνη, Νικόπολη, Κασσώπη, Γίτανα και Αμβρακία) και οκτώ χώρους θέασης.
Η προστιθέμενη αξία της, εξυπηρετώντας το στόχο της βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης, αφορά το σύνολο της Περιφέρειας, καθώς με επίκεντρο τα αρχαία θέατρα οι επισκέπτες τους έχουν τη δυνατότητα, να ανακαλύπτουν τους κρυμμένους θησαυρούς της Ηπείρου, που εκτείνονται σε βάθος 2.300 χρόνων.
Το όλο εγχείρημα συνδέεται με την πραγματική οικονομία της περιοχής μέσω συνεργειών για την προώθηση των τοπικών προϊόντων, της γαστρονομίας, ενθυμημάτων κ.α.
Η έναρξη έγινε το Σάββατο (03/11) το πρωί στο αρχαίο θέατρο της Δωδώνης, όπου φίλοι, καλεσμένοι δημοσιογράφοι και συντελεστές της προσπάθειας πορεύτηκαν στον αρχαιολογικό χώρο δίνοντας με ένα τελετουργικό, συμβολικά χώρο στη μουσική και το λόγο όπως αρμόζει σε αυτό το τόσο σημαντικό αρχαίο θέατρο.
Στο μουσικό μέρος του τελετουργικού συμμετείχαν φοιτητές του Τμήματος Λαϊκής και Παραδοσιακής Μουσικής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων ενώ ο ηθοποιός Χρίστος Στυλιανού ερμήνευσε έναν μονόλογο από τον Ορέστη του Ευριπίδη.
«Σήμερα αποδεικνύεται ότι όταν υπάρχουν δημιουργικές ιδέες και προτάσεις, τεχνογνωσία και διάθεση, συνεργασία και αμοιβαία κατανόηση, τότε τα οράματα γίνονται και πράξη», ήταν το κεντρικό μήνυμα της «Πολιτιστικής Διαδρομής», όπως το συνόψισε ο Περιφερειάρχης κ. Αλέξανδρος Καχριμάνης στον χαιρετισμό του, στην εκδήλωση που έγινε στην συνέχεια, στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του Πνευματικού Κέντρου Δήμου Ιωαννιτών, το βράδυ του Σαββάτου 3 Νοεμβρίου 2018.
Ο Περιφερειάρχης αναφέρθηκε στο ιστορικό της «Πολιτιστικής Διαδρομής», η οποία όπως είπε: «ως Καινοτόμο – Πιλοτικό Πρόγραμμα του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ήπειρος 2014-2020», στην ετήσια συνάντηση των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων του ΕΣΠΑ που έγινε το Νοέμβριο του 2013, έλαβε τη συγκατάθεση των Υπουργείων Ανάπτυξης, Πολιτισμού και των Ευρωπαϊκών Υπηρεσιών για την προένταξή του στη νέα προγραμματική περίοδο».
«Ήταν -συνέχισε- η πρώτη επίσημη και έμπρακτη αναγνώριση της συστηματικής εργασίας που είχε γίνει από την Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης της Περιφέρειας Ηπείρου, με τη συνεργασία του Σωματείου «ΔΙΑΖΩΜΑ», του Πρόεδρου του κ. Σταύρου Μπένου, και του Αντιπεριφερειάρχη κ. Στράτου Ιωάννου. Το πρόγραμμα που δημιουργήθηκε περιλαμβάνει πολυσχιδείς δράσεις. Εντάχθηκε στο «Ε.Π. Ήπειρος 2014-2020» με συνολικό προϋπολογισμό 31 εκ. ευρώ, που αντιστοιχεί στο 10% του συνολικού του προϋπολογισμού. Έτσι η Περιφέρεια Ηπείρου είναι σήμερα η πρώτη της χώρας που προσεγγίζει ολιστικά την ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς».
Την αναλυτική παρουσίαση της «Πολιτιστικής Διαδρομής» έκανε ο Αντιπεριφερειάρχης, αρμόδιος για θέματα Τουριστικής Ανάπτυξης, κ. Στράτος Ιωάννου. «Σήμερα- τόνισε- είναι μια μέρα ορόσημο που σηματοδοτεί την ολοκλήρωση μιας ωραίας πορείας και το ξεκίνημα μιας ακόμη ωραιότερης. Η Διαδρομή στα αρχαία θέατρα της Ηπείρου, είναι ένα καινοτόμο πρόγραμμα διεθνούς εμβέλειας. Διότι επιτυγχάνοντας πρωτόγνωρες συνέργειες, δίνει ένα νέο πρόσωπο στα αρχαιολογικά μας μνημεία και μια νέα λειτουργία: να αποτελούν μαζί τον πυρήνα ενός καινούργιου τουριστικού προϊόντος, που μπορεί να προσελκύσει στον τόπο μας επισκέπτες από πολλές οικονομικές & κοινωνικές τάξεις & χώρες. Αξιοποιεί την κλασσική αίγλη των μνημείων, επαναπροτείνοντάς τα ως αφορμή επίσκεψης με τον πιο μοντέρνο τρόπο, στο σύγχρονο τουριστικό ανταγωνισμό».
Τα μνημεία και η ιστορία
Οι πέντε αρχαιολογικοί χώροι και τα θέατρά τους αποτελούν τους σταθμούς, τα εφαλτήρια για να εξερευνήσει κανείς συνολικά τους πολιτιστικούς θησαυρούς της Ηπείρου.
Με αρχαιολογικά ευρήματα που ξεκινούν από τα παλαιολιθικά χρόνια και μνημεία που καλύπτουν δυόμιση χιλιετίες, από ναούς και ξενώνες του 4ου αιώνα π.Χ. μέχρι βυζαντινές εκκλησίες και κάστρα μεσαιωνικά και νεότερα, η Ήπειρος αποτελεί ένα πολύχρωμο μωσαϊκό κτισμάτων, εποχών, προσώπων που έζησαν, πολέμησαν, δημιούργησαν, άφησαν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο τη σφραγίδα τους στον τόπο.
Παράλληλα, ο διερευνητικός επισκέπτης θα βρεθεί μπροστά σε άγνωστες και ενδιαφέρουσες στιγμές της ιστορίας. Οι ίδιοι οι χώροι, σε συνδυασμό με τα γειτονικά τους αξιοθέατα, τις πόλεις, τα μεμονωμένα μνημεία συνδέονται με την ιστορία της Ηπείρου, πολυτάραχη, όπως θα περίμενε κανείς από μία περιοχή που είχε επί αιώνες μεγάλη εμπορική και στρατηγική σημασία.
Ας μάθουμε περισσότερα για τους πέντε αρχαιολογικούς χώρους:
Δωδώνη
Θα τη βρούμε σε απόσταση 15 χλμ. νότια-νοτιοδυτικά από τα Ιωάννινα, την πρωτεύουσα του ομώνυμου νομού, σε μια μικρή κοιλάδα που ορίζεται δυτικά από το όρος Τόμαρος και ανατολικά από τον ορεινό όγκο του Αγίου Νικολάου-Μανωλιάσσας.
Η κοιλάδα της Δωδώνης βρίσκεται στο κέντρο φυσικών διαδρομών που διαμορφώνονται είτε κατά μήκος της κοίτης ποταμών, όπως ο Λούρος και ο Αχέροντας στα νότια και νοτιοδυτικά, είτε μέσω ήπιων φυσικών σχηματισμών προς βόρεια και ανατολικά.
Η γραφική κοιλάδα που χωρίζεται από το οροπέδιο των Ιωαννίνων με την ασβεστολιθική οροσειρά του Αγίου Νικολάου - Μανωλιάσσας, στην καρδιά της ηπειρωτικής ενδοχώρας, διέθετε ακριβώς αυτό που ζητούσε: ατμόσφαιρα και φυσική ομορφιά. Σε αυτό το μέρος που αγάπησε ο διαφεντευτής του κόσμου, στη «δυσχείμερο» Δωδώνη, έσπευδαν από πολύ παλιά, όχι μόνον ντόπιοι Ηπειρώτες, αλλά και Αθηναίοι και Κορίνθιοι ακόμα και Σπαρτιάτες κι ακόμα έφταναν άποικοι από την Κάτω Ιταλία και τη Σικελία, ως και ο Κροίσος, ο βασιλιάς της Λυδίας, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο (Ι.46) έστειλε τους ανθρώπους του για να πάρουν χρησμό από το «αρχαιότερον
των εν Έλλησι χρηστήριον» (Ηρόδοτος, 2.52.2). Με ρίζες στην εποχή του Χαλκού (3.200 – 1.100 π. Χ.), η ιερότητα του χώρου ποτέ κι από κανέναν δεν αμφισβητήθηκε, το ίδιο και η φήμη του μαντείου δεν μειώθηκε καθόλου, μέχρι τα τέλη του 4ου αι. μ. Χ., οπότε έπαψε η λειτουργία του.
Νικόπολη
Πολύτιμο δείγμα μιας πόλης με χαρακτηριστικά δύο εποχών, της Ελληνιστικής και της Ρωμαϊκής, αποτελεί η Νικόπολη για τον επισκέπτη της Ηπείρου.
Τις εντυπωσιακές πόλεις της Ηπείρου φαίνεται πως είχε στον νου του ο Ρωμαίος Οκταβιανός Αύγουστος, όταν μετά τη νίκη του στο Άκτιο το 31 π.Χ. επί του αντιπάλου του, Μάρκου Αντωνίου και της Κλεοπάτρας Ζ’, της τελευταίας Ελληνίδας βασίλισσας της Αιγύπτου, ίδρυσε την Νικόπολη, την πόλη της νίκης και την λάμπρυνε με
θαυμαστά κτήρια και εξαίσια έργα τέχνης.
Στις 2 Σεπτεμβρίου του 31 π. Χ. έμελλε να διεξαχθεί σε αυτή τη γωνιά της νοτιοδυτικής Ηπείρου, στο ακρωτήριο Άκτιο, η ναυμαχία που έβαλε τελεία στην Ελληνιστική περίοδο για να ξεκινήσει η περίοδος της ρωμαϊκής κυριαρχίας. Ο Μάρκος Αντώνιος με την ήττα του στο Άκτιο πλήρωσε την επιπολαιότητά του και τη ροπή του στις απολαύσεις. Μπροστά στην ακαταμάχητη γοητεία της Κλεοπάτρας δεν δίστασε να εγκαταλείψει τη συνετή γυναίκα του Οκταβία, την αδελφή του Οκταβιανού, για να ζήσει μαζί με τη βασίλισσα της Αιγύπτου, στην οποία, μάλιστα, χάρισε εκτεταμένα εδάφη της Ασίας προκαλώντας την οργή της ρωμαϊκής Συγκλήτου, αλλά και
γιατί μετέβαλλε το πολίτευμα της Ρώμης σε ηγεμονικό χωρίς να προκαλέσει τις αντιδράσεις των Ρωμαίων αφού κέρδισαν ως αντάλλαγμα σαράντα χρόνια εσωτερικής ειρήνης.
Κασσώπη
Για εκείνον που επιθυμεί να γνωρίσει την αρχαία Κασσώπη, η οποία βρίσκεται ανάμεσα στο χωριό Καμαρίνα (25 χλμ. από την Πρέβεζα) και στο ιστορικό μοναστήρι του Αγ. Δημητρίου που στεφανώνει τη μεγαλύτερη κορυφή του Ζαλόγγου, τη γνωστή από τον ηρωικό θάνατο των γυναικών του Σουλίου το 1803, μετά τη συνθηκολόγηση των Σουλιωτών με τον διαβόητο Αλή Πασά της Ηπείρου, οι οδηγίες είναι οι εξής: θα πρέπει να ακολουθήσει οδικά τον δρόμο από το χωριό Καμαρίνα προς Ζάλογγο.
Στα 500 μ. πριν από το συγκλονιστικό λίθινο σύμπλεγμα των Σουλιωτισσών, που δημιούργησε το 1955 ο γλύπτης Γ. Ζογγολόπουλος, υπάρχει μια πινακίδα που λέει «Αρχαία Κασσώπη».
Ένα σύντομο πανέμορφο μονοπάτι 300 μ. μέσα από πεύκα και αγριολούλουδα οδηγεί στην πρωτεύουσα των Κασσωπαίων, ενός από τα τέσσερα σημαντικότερα φύλα της αρχαίας Ηπείρου μεταξύ των δεκατεσσάρων που αναφέρει ο ιστορικός του 4ου αι. π. Χ., Θεόπομπος.
Γίτανα
«Προνομιούχο από άποψη ομορφιάς και οχύρωσης οικισμό» χαρακτηρίζει τα αρχαία Γίτανα ο καθηγητής Σ. Δάκαρης, ο πρώτος που άρχισε να τα φέρνει στο φως.
Προνομιούχος όμως είναι και ο σημερινός επισκέπτης ο οποίος θα βρεθεί σε αυτόν τον παραδεισένιο χώρο που βρίσκεται στη Θεσπρωτία, σε απόσταση 1,5 χλμ. από το φράγμα του Καλαμά αναζητώντας τα αρχαία ίχνη. Μια ακόμη πρωτεύουσα, αυτή της αρχαίας Θεσπρωτίας και έδρα του Κοινού των Θεσπρωτών,
το οποίο δημιουργήθηκε πιθανόν στα μέσα του 4ου αι. π.Χ. ή λίγο αργότερα, κατέστρεψαν, σύμφωνα με τα σχέδιά τους, οι Ρωμαίοι το 167 π.Χ.: τα Γίτανα.
Μολονότι η ζωή δεν έσβησε, τουλάχιστον έως το τέλος του 1ου αι. π.Χ., το μέγεθος της καταστροφής της πόλης δεν ήταν μικρό. Τα ερείπιά της αποτελούν αδιάψευστο μάρτυρα του πόσο σπουδαία και ισχυρή ήταν κι ως εκ τούτου, εμπόδιο στα σχέδια των κατακτητών.
Αμβρακία
Βρίσκεσθε στη γραφική Άρτα; Δεν θα χρειασθεί να ταξιδέψετε για να επισκεφτείτε την ένδοξη Αμβρακία των αρχαίων χρόνων. Βρίσκεται ακριβώς κάτω από τα πόδια σας. Βέβαια τα σύγχρονα κτήρια κρύβουν ένα σημαντικό τμήμα από το μεγαλείο της, αρκεσθείτε όμως στο υπόλοιπο που είναι εξίσου ελκυστικό και σπουδαίο.
Θα πρέπει να λάτρευε την Αμβρακία ο βασιλιάς της Ηπείρου Πύρρος, ίσως γιατί αποτελούσε τη σημαντικότερη μετά την Κέρκυρα αποικία των Κορινθίων, τους οποίους είχε σε μεγάλη υπόληψη για το εμπορικό τους δαιμόνιο και την οικονομική επεκτατική πολιτική που εφάρμοζαν. Η εγκατάσταση στις όχθες του ποταμού Άραχθου, εκεί όπου σήμερα απλώνεται η πανέμορφη Άρτα, αποίκων Κορινθίων με οικιστή το Γόργο, το νόθο γιο του Κύψελου, τυράννου της Κορίνθου, το 625 π. Χ., ήταν μέρος του ευφυούς σχεδίου των Κυψελιδών να κτίσουν σε επίκαιρες θέσεις, αποικίες και σταθμούς εμπορικούς και ναυτικούς, προκειμένου να κυριαρχήσουν στη Δύση μονοπωλώντας την κινητήρια δύναμη της οικονομίας, το εμπόριο. Έτσι, θα τους βρούμε εμπρός μας στη Λευκάδα, στην Κέρκυρα, στην Επίδαμνο κ.ά. Ο Γόργος με τους Κορινθίους αποίκους έδιωξε τους Δρύοπες από την περιοχή, κράτησε όμως το όνομα της θέσης που οφειλόταν κατά τη μυθολογία ή στον Άμβρακα, το γιο του Θεσπρωτού ή στην Αμβρακία, την κόρη του βασιλιά των Δρυόπων, Μελανέα.
Δείτε τον σχετικό χάρτη με τις τοποθεσίες τους:
Επίσης, ξέρατε ότι:
• Παλαιολιθικά ευρήματα μεγάλης επιστημονικής αξίας φιλοξενούνται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων;
• Στα νερά του κόλπου της Πρέβεζας διεξήχθησαν δύο κοσμοϊστορικές ναυμαχίες;
• Στα Άκτια της Νικόπολης τραγούδησε ο ίδιος ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Νέρωνας; (Και φυσικά βραβεύτηκε!)
• Ο βασιλιάς της Ηπείρου Πύρρος Α ́ θεωρείται ένα από τα λαμπρότερα στρατιωτικά μυαλά της ιστορίας;
• Η Άρτα ήταν πρωτεύουσα ενός ακμαίου βυζαντινού δεσποτάτου, που άφησε πίσω του, κληρονομιά, εκπληκτικές βυζαντινές εκκλησίες;
• Ο Αλή Πασάς, ο αιμοβόρος άρχοντας των Ιωαννίνων, του τέλους του 18ου αιώνα, λάτρευε την Ελληνίδα σύζυγό του και είχε διακοσμήσει με παρισινά έπιπλα Gobelin στο σαλόνι του;
• Οι μάλλινες κάπες που έφτιαχναν οι Ηπειρώτες ήταν τόσο ποιοτικές ώστε λέγεται ότι τις αγόρασε ο Ναπολέων Βοναπάρτης για το στρατό του;
Η φύση, η γαστρονομία, η αργυροχοΐα...
Τη διαδρομή συμπληρώνει και εμπλουτίζει η άμεση επαφή με τη φύση και την παράδοση, και τη μετατρέπει σε μία ολιστική πολιτιστική εμπειρία. Τα συγκλονιστικά ορεινά χωριά, τα ποτάμια και οι απόκρημνοι ορεινοί όγκοι χαρίζουν εικόνες αξέχαστες στο μάτι. Αλλά και η επίσκεψη σε ένα παραδοσιακό τυροκομείο ή η στάση σε μία παραθαλάσσια ταβέρνα με σπεσιαλιτέ τις γαρίδες Αμβρακικού χαρίζουν αξέχαστες γευστικές αναμνήσεις.
Πέρα από τα υλικούς, η Ήπειρος έχει να επιδείξει και άυλους παραδοσιακούς θησαυρούς. Τη μουσική της πρώτα από όλα, αρχέγονη και καθηλωτική, που μοιάζει να μιμείται ήχους της φύσης. Και βέβαια τις μοναδικές της τέχνες, κυρίως την αργυροχοΐα, την ιστορία της οποίας θα σας αφηγηθεί ένα από τα πιο σύγχρονα και εντυπωσιακά μουσεία των Ιωαννίνων και θα την κάνει πιο απτή ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον βιωματικό εργαστήριο.
*Οι φωτογραφίες από την έναρξη στο αρχαίο θέατρο της Δωδώνης είναι του Φώτη Κουτρουμπή.