Πρόκειται για μια άκρως εντυπωσιακή μαρμάρινη πύλη, που στέκει αγέρωχη στο πέρασμα του χρόνου στη νησίδα Παλάτια στο βόρειο άκρο του λιμανιού της Νάξου, επιβλέποντας σαν ακοίμητος φρουρός τη Χώρα του νησιού. Η Πορτάρα δεν είναι τίποτα άλλο από τα απομεινάρια του ναού του Απόλλωνα, ο οποίος ξεκίνησε να χτίζεται μεταξύ 6ου-7ου αιώνα π.Χ. –ένα έργο που δεν ολοκληρώθηκε, ωστόσο, ποτέ.
Σύμφωνα με τη μυθολογία στο συγκεκριμένο νησάκι ο Θησέας εγκατέλειψε την Αριάδνη αφού την είχε «αρπάξει» φεύγοντας από την Κρήτη, μετά τον φόνο του Μινώταυρου.
Αυτό που συνέβη στην πραγματικότητα, ωστόσο, είναι ότι αυτό που βλέπει ο επισκέπτης της Νάξου σήμερα είναι η είσοδος του ναού που ξεκίνησε να χτίζει ο τύραννος Λύγδαμις, με σκοπό να δημιουργήσει έναν ναό μεγαλύτερο εκείνου του Ολυμπίου Διός στην Αθήνα και της Ήρας στη Σάμο.
Με την πτώση της τυραννίας, ωστόσο, στο νησί το έργο έμεινε ημιτελές. Ένας πιθανός λόγος για τον οποίο το έργο δεν ολοκληρώθηκε ποτέ είναι ο πόλεμος που ξέσπασε μεταξύ Σάμου και Νάξου.
Αρκετά χρόνια αργότερα πάνω στα ερείπια του αρχαίου ναού οι Χριστιανοί έχτισαν εκκλησία, ενώ επί ενετοκρατίας αρκετά από τα μέρη του ναού χρησιμοποιήθηκαν για το χτίσιμο του κάστρου της Νάξου. Σήμερα, αυτό που μπορεί να παρατηρήσει κανείς επισκεπτόμενος το συγκεκριμένο σημείο είναι μόνο τα θεμέλια του μεγαλοπρεπούς ναού.
Η πύλη απαρτιζόταν από τέσσερα τεράστια κομμάτια τοπικού μαρμάρου, με το καθένα από αυτά να ζυγίζει περίπου 20 τόνους. Η Πορτάρα έχει ύψος που αγγίζει τα έξι μέτρα, ενώ το πλάτος της ξεπερνάει τα τρεισήμισι μέτρα.
Μέχρι το 1919, χρονιά που δημιουργήθηκε ο μίσχος που ενώνει τη νησίδα με την Χώρα, το νησάκι δεν συνδεόταν με την υπόλοιπη Νάξο.
Βίντεο: Evaggelos Tzoumanekas