Τα τείχη, οι εκκλησίες, τα πετρόχτιστα σπίτια και αρχοντικά, οι καμάρες, τα καλντερίμια, τα παραδοσιακά καταλύματα, εμπορικά καταστήματα και καφέ - εστιατόρια συνθέτουν ένα μοναδικό οικιστικό σύνολο με ρομαντική ατμόσφαιρα και κοσμοπολίτικο χαρακτήρα.
Ο οικισμός της Μονεμβασιάς ιδρύθηκε από Λακεδαιμονίους τον 6ο αιώνα μ.Χ. και σταδιακά εξελίχθηκε σε πόλη. Η στρατηγική θέση, ο ισχυρός στόλος, τα φημισμένα προϊόντα, οι σημαντικές προσωπικότητες που ανέδειξε, καθώς και η εύνοια που έδειξαν σε αυτήν οι βυζαντινοί αυτοκράτορες με τα χρυσόβουλά τους, κατέστησαν τη Μονεμβασία «περιώνυμον άστυ».
Έπειτα από σύντομη παπική κατοχή η πόλη περιήλθε στην κυριαρχία των Ενετών (1464). Ακολούθησαν περίοδοι τουρκικής και ενετικής κατοχής, ωσότου η Μονεμβασιά απελευθερώθηκε (1821), πρώτη ανάμεσα στις οχυρές πόλεις της Πελοποννήσου.
Απέναντι από το βράχο της Μονεμβασιάς βρίσκεται η Γέφυρα (Nέα Mονεμβασιά), σύγχρονο τουριστικό κέντρο, λιμάνι για αλιευτικά και εκδρομικά σκάφη.
ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ
*Η καστροπολιτεία. Διαιρείται σε δύο τμήματα (Πάνω και Κάτω Πόλη), που βρίσκονται σε διαφορετικό επίπεδο και έχουν ξεχωριστή οχύρωση.
Στην Πάνω Πόλη θα δείτε ερείπια κτιρίων Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Χρόνων. Σε απόκρημνο σημείο δεσπόζει η εκκλησία της Αγίας Σοφίας, οκταγωνικός ναός με τρούλο, που ταυτίζεται από τους ερευνητές με τη μονή Οδηγήτριας του 1150.
Στην Κάτω Πόλη (περιβάλλεται από τείχος σε σχήμα Π, με δύο πύλες στα ανατολικά και τα δυτικά, καθώς και μια μικρή έξοδο προς τη θάλασσα) ενδιαφέρον παρουσιάζουν ο Ελκόμενος Χριστός (μητρόπολη, τρίκλιτη θολοσκέπαστη βασιλική με τρούλο και νάρθηκα, χτιστό σύνθρονο, επισκοπικό θρόνο και αξιόλογες μεταβυζαντινές εικόνες), η Παναγία η Μυρτιδιώτισσα (μονόκλιτη βασιλική με τρούλο, χτισμένη περί το 1700), ο Άγιος Νικόλαος (τρίκλιτη θολοσκέπαστη βασιλική με τρούλο, του 1703), η Παναγία η Χρυσαφίτισσα (17ος αιώνας), η Αγία Άννα (Β' Ενετοκρατία, τέλη 17ου-αρχές 18ου αιώνα) και άλλες εκκλησίες.
*Το μουσουλμανικό τέμενος. Στο διατηρητέο κτίριο του 16ου αιώνα στεγάζεται η Αρχαιολογική Συλλογή Μονεμβασίας.
*Η προτομή και το σπίτι του Γιάννη Ρίτσου, κοντά στην είσοδο της καστροπολιτείας. Ο ξακουστός ποιητής της Ρωμιοσύνης (1909-1990), με το πολιτικά στρατευμένο και κοινωνικά ευαίσθητο έργο, υπέστη διώξεις κατά τον Εμφύλιο και τη δικτατορία του 1967.
*Το εργαστήρι παραδοσιακής αργυροχρυσοχοΐας, στον οικισμό του κάστρου της Μονεμβασιάς.
*Η αρχαία Επίδαυρος Λιμηρά. Σώζονται ερείπια τειχών σε λόφο, κοντά στην παραλία Καστράκι.
*Το χωριό Άγιος Ιωάννης, με την ομώνυμη εκκλησία. Είναι γνωστό για τις ταβέρνες του.
*Η Παλαιά Μονεμβασιά, 3,5 χλμ Α από τον Άγιο Ιωάννη. Γραφικός παραθαλάσσιος οικισμός με ορμίσκο, όπου ελλιμενίζονται λιγοστά καΐκια.
*Το αποκατεστημένο πυργόσπιτο, στις Βελιές. Οικοδομήθηκε επί Τουρκοκρατίας, περί το 1700. Μετά την Τουρκοκρατία πέρασε στην ιδιοκτησία της οικογένειας Ρίτσου. Το ισόγειο μετατράπηκε σε ελαιοτριβείο και ο όροφος αποτέλεσε το εξοχικό της οικογένειας.
Εδώ ο ποιητής της Ρωμιοσύνης Γιάννης Ρίτσος πέρασε τα πρώτα καλοκαίρια της ζωής του και έγραψε το πρώτο βιβλίο του.
*Η βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Νικολάου (11ος αιώνας), με αξιόλογο καμπαναριό, στο ομώνυμο χωριό με τα πετρόχτιστα σπίτια.
*Ο παραδοσιακός νερόμυλος, στο χωριό Τάλαντα.
*Οι βυζαντινές εκκλησίες της Κοίμησης της Θεοτόκου και της Αγίας Άννας, στον οικισμό Τέρια Λιρών.
*Ο παλαιός νερόμυλος, σε όμορφη θέση με τρεχούμενα νερά και λιμνούλα, κοντά στον οικισμό Καλύβες Λιρών.
*Το χωριό Ελληνικό (Κουλέντια), χτισμένο αμφιθεατρικά, με όμορφη θέα.
Θα δείτε την εκκλησία της Παναγίας, στο κέντρο του χωριού, και τούρκικη βρύση.
Στην ευρύτερη περιοχή σώζονται λείψανα πύργων, στη δε κορυφή γειτονικού βραχώδους υψώματος ίχνη αρχαίου οχυρού.
*Η εκκλησία του Αγίου Κωνσταντίνου (17ος αιώνας), 2,5 χλμ Ν από το Ελληνικό. Δεσπόζει σε ύψωμα με πανοραμική θέα.
Στη διαδρομή προς την εκκλησία του Αγίου Κωνσταντίνου θα δείτε τον Τρύπιο Βράχο, χαρακτηριστικό βραχώδη σχηματισμό.
*Τα Φούτια, «μπαλκόνι» με θέα στις ακρογιαλιές της περιοχής της Μονεμβασιάς.
*Ο Ξιφίας (Ξιφιάς), παραθεριστικός οικισμός με γραφική ακρογιαλιά.
*Το εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη, σφηνωμένο σε ορθοπλαγιά πάνω από τον οικισμό Αγία Παρασκευή Νομίων.
*Ο Άγιος Φωκάς, παραθαλάσσιος οικισμός με το ομώνυμο γραφικό εκκλησάκι πάνω σε βραχονησίδα, που συνδέεται με την ακτή.
ΜΟΥΣΕΙΑ
Αρχαιολογική Συλλογή
Στεγάζεται σε ιστορικό διατηρητέο κτίριο της πλατείας Ελκομένου Χριστού, που χτίστηκε ως τζαμί επί Τουρκοκρατίας (16ος αιώνας) και γνώρισε διάφορες οικοδομικές φάσεις.
Τα εκθέματα (μεταξύ άλλων, γλυπτά εξωτερικού χώρου, αρχιτεκτονικά γλυπτά εκκλησιών, μαρμάρινο τέμπλο, κεραμικά, οικιακά σκεύη, αντικείμενα προσωπικής χρήσης) χρονολογούνται από τους Παλαιοχριστιανικούς Χρόνους έως την Όψιμη Τουρκοκρατία και παρέχουν πληροφορίες τόσο για τον δημόσιο όσο και για τον ιδιωτικό βίο.
ΚΟΛΥΜΠΙ: Στη Γέφυρα (Νέα Μονεμβασιά), στην ακρογιαλιά Πορτέλο (Κάστρο), στο Πορί και στο Καστράκι.
Επίσης, στις παραλίες Αμπελάκια, Ξιφιά, Λιβάδια, Χουνάρια, Kαστέλλα και Άγιο Φωκά.
TOΠIKEΣ EKΔHΛΩΣEIΣ-ΠANHΓYPIA: Εκδηλώσεις προς τιμήν του Γιάννη Ρίτσου.
Πολιτιστικές εκδηλώσεις του Δήμου Μονεμβασίας τους καλοκαιρινούς μήνες.
Πανηγύρι την Kυριακή και τη Δευτέρα του Θωμά, στην Παναγία τη Xρυσαφίτισσα.
ΠPΩTEΣ BOHΘEIEΣ: Περιφερειακό Ιατρείο, τηλ. 27320 61204.
XPHΣIMA THΛEΦΩNA: Τουριστική Αστυνομία 27320 61210, Λιμεναρχείο 27320 61266, ΕΛΤΑ 27320 61231.
Βίντεο: Alex Manos