Νεοκλασικά κτίρια, πλατείες, πεζόδρομοι και χώροι πρασίνου στολίζουν την πρωτεύουσα της Περιφερειακής Ενότητας Λακωνίας, που ιδρύθηκε με διάταγμα του βασιλιά Όθωνα το 1834.
Την εικόνα της Σπάρτης συμπληρώνουν οι ενδιαφέροντες αρχαιολογικοί χώροι, η αξιόλογη πολιτιστική δραστηριότητα, η μεγάλη τουριστική και εμπορική κίνηση.
ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ
*Ο μητροπολιτικός ναός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου.
*Το άγαλμα του Λυκούργου, στην πλατεία της Μητρόπολης.
*Η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη (Λυκούργου 135).
Διαθέτει τμήμα με παιδικά βιβλία, εφημερίδες, περιοδικά, οπτικοακουστικό υλικό, κέντρο πληροφοριών, αίθουσες σεμιναρίων και πολλαπλών χρήσεων, καθώς και αναγνωστήριο.
Φιλοξενεί, μεταξύ άλλων, το αρχείο του ποιητή και ακαδημαϊκού Nικηφόρου Bρεττάκου (1912-1991), που περιλαμβάνει φωτογραφίες, τιμητικές διακρίσεις, αλληλογραφία, τμήμα της βιβλιοθήκης και προσωπικά αντικείμενά του.
*Τα νεοκλασικά κτίρια των Παλαιών Δικαστηρίων (1837), του Δημαρχείου (1906), στην κεντρική πλατεία, και του Αρχαιολογικού Μουσείου (1875).
*Η εκκλησία του Οσίου Νίκωνος, πολιούχου.
*Η Κουμαντάρειος Πινακοθήκη (Κ. Παλαιολόγου 123), παράρτημα της Eθνικής Πινακοθήκης.
Περιλαμβάνει τη μόνιμη συλλογή (ελαιογραφίες δυτικοευρωπαίων ζωγράφων, που χρονολογούνται από τα τέλη του 16ου έως τις αρχές του 20ού αιώνα), δωρεά του Iωάννη Kουμάνταρου, και έργα που προέρχονται από τις συλλογές της Eθνικής Πινακοθήκης (περιοδικές εκθέσεις).
H Kουμαντάρειος Πινακοθήκη διοργανώνει αξιόλογα εκπαιδευτικά προγράμματα και συνεργάζεται με εκπαιδευτικά ιδρύματα του εξωτερικού.
*Το Λεωνιδαίο, ναόμορφο οικοδόμημα της αρχαιότητας. Σύμφωνα με την παράδοση, εδώ μεταφέρθηκαν τα οστά του Λεωνίδα, του θρυλικού βασιλιά της Σπάρτης, που πέθανε το 480 π.Χ. στις Θερμοπύλες.
*Το άγαλμα του Λεωνίδα, κοντά στην είσοδο του σταδίου της πόλης.
*Η αρχαία Σπάρτη. Τα σημαντικότερα μνημεία του αρχαιολογικού χώρου είναι τα ακόλουθα:
Το ιερό της Χαλκιοίκου Αθηνάς, σημαντικό άσυλο της αρχαιότητας, στην κορυφή της ακρόπολης. Ο ναός, έργο του Βαθυκλή από τη Μαγνησία της Μικράς Ασίας, έφερε εσωτερική διακόσμηση με χάλκινα φύλλα.
Τα λείψανα μεγάλου θεάτρου (ορχήστρα, αναλήμματα με επιγραφές των αρχόντων της Σπάρτης κατά τους Ρωμαϊκούς Χρόνους και τμήμα του κοίλου), έργου των Πρώιμων Αυτοκρατορικών Χρόνων, στη νότια πλευρά της ακρόπολης.
Λείψανα καταστημάτων (έργο των Ρωμαϊκών Αυτοκρατορικών Χρόνων), δίπλα στο αρχαίο θέατρο, και λείψανα μεγάλης βασιλικής των Μεσοβυζαντινών Χρόνων (έχει ταυτιστεί με τη βασιλική του Οσίου Νίκωνος, 10ος αιώνας).
*Το ιερό της Ορθίας Αρτέμιδος. Στο ιερό, από τα σημαντικότερα της αρχαίας Σπάρτης, λατρευόταν αρχικά η μυκηναϊκή θεότητα Ορθία (χθόνια θεότητα, προστάτιδα της βλάστησης), που στους Ιστορικούς Χρόνους ταυτίστηκε με την Άρτεμη.
Το ιερό γνώρισε ακμή κατά τους Ρωμαϊκούς Χρόνους, όταν τελούνταν σε αυτό, προς τιμήν της θεάς, το αγώνισμα της διαμαστίγωσης (οι έφηβοι, ακουμπώντας στο βωμό και με την παρότρυνση των συγγενών τους, υπέμεναν καρτερικά τη δοκιμασία του δημόσιου μαστιγώματος).
Ο πρώτος ναός οικοδομήθηκε στο χώρο του ιερού τον 8ο ή τον 7ο αιώνα π.Χ. Ο ναός αυτός καταστράφηκε τον 6ο αιώνα π.Χ., και στη θέση του οικοδομήθηκε ένας νέος ναός.
Σύμφωνα με τα ανασκαφικά δεδομένα, ο ναός αυτός διατηρήθηκε έως το 2ο αιώνα π.Χ., όταν επισκευάστηκε ή αντικαταστάθηκε πάνω στα ίδια θεμέλια.
Μεγάλη επέμβαση στο χώρο του ιερού πραγματοποιήθηκε τον 3ο αιώνα μ.Χ., όταν οικοδομήθηκαν ένα αμφιθέατρο και ένας νέος, μεγαλύτερος βωμός πιο κοντά στο ναό.
*Τα λείψανα αρχαίου ιερού, κοντά στο ιερό της Ορθίας Αρτέμιδος.
*Η εκκλησία του Αγίου Νικολάου, στη θέση «Χαρίσιο».
*Το Σαϊνοπούλειο Αμφιθέατρο, στην περιοχή της Μαγούλας.
*Τα λείψανα ρωμαϊκών λουτρών, στη Μαγούλα.
*Ο Καραβάς, οικισμός απλωμένος σε περιοχή με πορτοκαλεώνες.
*Το χωριό Κοκκινόρραχη, με την εκκλησία του Αγίου Νικολάου.
*Το χωριό Αφισιό, με πετρόχτιστα παραδοσιακά σπίτια και αρχοντικά, καθώς και την εκκλησία της Αγίας Κυριακής.
*Το Μενελάιον, αρχαιολογικός χώρος νοτιοανατολικά της Σπάρτης. Το αρχαϊκό τοπωνύμιο της περιοχής ήταν Θεράπνη.
Τα ευρήματα των ανασκαφών φανερώνουν ότι το σύμπλεγμα των λόφων της περιοχής του Μενελαΐου κατοικήθηκε από τους Μεσοελλαδικούς Χρόνους και αποτέλεσε διοικητικό κέντρο της πρώιμης μυκηναϊκής Λακωνίας.
Στην κορυφή του λόφου της Θεράπνης των Ιστορικών Χρόνων ξεκίνησε τον 8ο αιώνα π.Χ. η λατρεία του Μενελάου, μυθικού βασιλιά της Σπάρτης, και της συζύγου του, Ελένης, που συνεχίστηκε έως τους Ελληνιστικούς Χρόνους.
Ο πρώτος ναός στο χώρο οικοδομήθηκε στα τέλη του 7ου ή στις αρχές του 6ου αιώνα π.Χ., ενώ οι οικοδομικές προσθήκες των αρχών του 5ου αιώνα π.Χ. συνέβαλαν στη δημιουργία ενός ιερού αντάξιου των μυθικών ηρώων της Σπάρτης.
ΜΟΥΣΕΙΑ
Αρχαιολογικό
Το Μουσείο (Αγίου Νίκωνος 71) περιλαμβάνει ευρήματα από περιοχές της Λακωνίας, που χρονολογούνται από τους Νεολιθικούς έως τους Ύστερους Ρωμαϊκούς Χρόνους.
Στα εκθέματα συγκαταλέγονται γλυπτά, αρχιτεκτονικά μέλη, τμήματα ψηφιδωτών δαπέδων, κεραμική, ενεπίγραφες στήλες, ειδώλια, αναθηματικές πήλινες μάσκες.
Εκκλησιαστικής Τέχνης
Το Μουσείο (Λυσάνδρου 3, α’ όροφος), δημιούργημα της Ιεράς Μητροπόλεως Μονεμβασίας και Σπάρτης, περιλαμβάνει εκθέματα που προέρχονται από ολόκληρη τη μητροπολιτική περιφέρεια.
Εκτίθενται φορητές εικόνες διαφόρων χρονικών περιόδων, τάσεων και τεχνοτροπιών, χειρόγραφα κωδίκων από μοναστήρια της περιοχής, δείγματα χρυσοκεντητικής, έργα εκκλησιαστικής αργυροχρυσοχοΐας, ξυλόγλυπτα, καθώς και συλλογή αρχιερατικών ειδών.
Ελιάς και Ελληνικού Λαδιού
Δημιούργημα του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς, το Μουσείο (Όθωνος - Αμαλίας 129) προβάλλει την άρρηκτη σχέση ανάμεσα στην ελιά και τον ελληνικό πολιτισμό, αρχής γενομένης από τους Προϊστορικούς Χρόνους.
Τα πλούσια εκθέματα του Μουσείου, που στεγάζεται στο εκ βάθρων ανακαινισμένο κτίριο της παλαιάς Ηλεκτρικής Εταιρείας Σπάρτης (ΗΕΣ), επιχειρούν να τεκμηριώσουν την εξέχουσα θέση, τον ιδιαίτερα σημαντικό πολιτισμικό ρόλο της ελιάς και του λαδιού στις κοινωνίες που αναπτύχθηκαν ανά τους αιώνες στον ελλαδικό χώρο.
Σε αυτό το πλαίσιο, παρουσιάζεται η μακραίωνη ιστορία και αναδεικνύεται η πολύπλευρη σημασία των δύο αγαθών, της ελιάς και του λαδιού, σε πεδία όπως η οικονομία, η διατροφή, η υγιεινή, οι λατρευτικές συνήθειες, τα ήθη και τα έθιμα των Ελλήνων, η τέχνη και η τεχνολογία.
Επιπροσθέτως, οι επισκέπτες μπορούν να παρακολουθήσουν την εξέλιξη των τεχνικών παραγωγής του ελαιολάδου από την απώτατη αρχαιότητα έως τους Πρωτοβιομηχανικούς Χρόνους.
Εκτίθενται ακριβή αντίγραφα παραδοσιακών ελαιοτριβείων, καθώς και μεγάλες κινούμενες μακέτες που αναπαριστάνουν τη λειτουργία μηχανοκίνητων ελαιοτριβείων.
Οι κάθε λογής δραστηριότητες που φιλοξενούνται στην αίθουσα πολλαπλών χρήσεων του Μουσείου Ελιάς και Ελληνικού Λαδιού (εκδηλώσεις, συνέδρια, περιοδικές εκθέσεις κ.ά.) συμβάλλουν στην παραγωγή γνώσης και πολιτισμού τόσο σε τοπικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο.
Μανουσάκειο - Αστικού και Λαϊκού Βίου
Το Μουσείο (Ανανίου 13), δωρεά του αειμνήστου Λεωνίδα Μελετίου Μανουσάκη, παρουσιάζει όψεις της οικογενειακής και κοινωνικής ζωής των ανθρώπων που δημιούργησαν και κατοίκησαν τη νέα πόλη της Σπάρτης, τον τελευταίο ενάμιση αιώνα.
Περιλαμβάνει έπιπλα, ενδυμασίες, κεντήματα, υαλικά, οικογενειακά κειμήλια και πλούσιο φωτογραφικό υλικό του 20ού αιώνα.
Νεότερης Σπάρτης
Το Μουσείο (Λυκούργου και Χαμαρέτου), δημιούργημα του Δήμου Σπάρτης και της Πνευματικής Εστίας Σπάρτης, φιλοξενείται στο νεοκλασικό κτίριο της Πνευματικής Εστίας της πόλης.
Δημιουργήθηκε με σκοπό να καταγράφει οτιδήποτε σχετίζεται με την πόλη και να πληροφορεί κάθε νέα γενιά Σπαρτιατών πώς δημιουργήθηκε και εξελίχθηκε η λακωνική πρωτεύουσα με την πανάρχαια ιστορία σε ένα σύγχρονο αστικό κέντρο της Πελοποννήσου.
Μέσα από τα συνεχώς εμπλουτιζόμενα εκθέματα παρουσιάζονται οι σπουδαιότεροι σταθμοί στην πολεοδομική, οικιστική, κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη της Σπάρτης.
TOΠIKEΣ EKΔHΛΩΣEIΣ-ΠANHΓYPIA: Το «Πολιτιστικό Καλοκαίρι» (μουσικές, θεατρικές και χορευτικές παραστάσεις), στο Σαϊνοπούλειο Αμφιθέατρο.
Το «Σπάρταθλον», με συμμετοχή αθλητών από πολλές χώρες του κόσμου, σε ανάμνηση της διαδρομής που σύμφωνα με τον Ηρόδοτο πραγματοποίησε ο αθηναίος ημεροδρόμος Φειδιππίδης το 490 π.X., μεταφέροντας στη Σπάρτη την έκκληση των Aθηναίων για βοήθεια προ του περσικού κινδύνου (μάχη του Μαραθώνα).
ΠPΩTEΣ BOHΘEIEΣ: Nοσοκομείο, τηλ. 27310 28671.
XPHΣIMA THΛEΦΩNA: Aστυνομία 27310 89580, Τουριστική Αστυνομία 27310 89580, Τροχαία 27310 89626, EΛTA 27310 26565.
Βίντεο: Panagiotis Stamatellis