Μάλιστα το σπήλαιο του Αγίου Γάλακτος είναι ένα από τα αρχαιότερα στην Ελλάδα με πολύ ενδιαφέρουσα μορφολογία.

Πρόκειται δηλαδή για ένα σύμπλεγμα τριών τουλάχιστον σπηλαίων (το μεγαλύτερο από τα οποία προχωράει σε βάθος 200 μέτρων) που εκτείνεται στη βάση ενός λόφου πάνω στον οποίο έχει κτιστεί ο ομώνυμος οικισμός στη βορειοδυτική Χίο.

Στο συγκεκριμένο σπήλαιο είχαν εντοπιστεί προϊστορικά ευρήματα ήδη από το 1887, καθιστώντας έτσι το Άγιο Γάλας μία από τις πρώτες προϊστορικές θέσεις που καταγράφηκαν στον ελλαδικό χώρο.

Στο σπήλαιο εγκαταστάθηκαν άνθρωποι από την πρώιμη Νεολιθική εποχή (6000-5000 π.Χ.) και έζησαν εκεί περίπου μέχρι το 2700 π. Χ.

Στο σπήλαιο έχουν βρεθεί ακόμη και κομμάτια από πήλινα αντικείμενα καθώς και κόκκαλα ζώων, τα οποία αποδεικνύουν ότι ο χώρος χρησιμοποιήθηκε ως ιερό από την Αρχαϊκή ως τη Ρωμαϊκή εποχή.

Το 1938 έγιναν κι άλλες ανασκαφές,αυτή την φορά σε δύο σπηλιές, όπου έφεραν στο φως αγγεία, εργαλεία, θαλασσινά όστρεα, κόκκαλα αιγοπροβάτων κ.λπ. των Νεολιθικών χρόνων. Τα ευρήματα ανήκουν σε δύο διαφορετικές εποχές και φαίνεται ότι για ένα διάστημα ο χώρος ή δεν κατοικήθηκε ή άλλαξε κατοίκους.

Σήμερα όλα τα ευρήματα εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Χίου. Στο εσωτερικό του σπηλαίου υπάρχει ένας εντυπωσιακός λιθωματικός διάκοσμος, ο οποίος είναι περιορισμένης έκτασης.

Να σημειωθεί πως ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η πολυδαίδαλη μορφολογία του και οι ασυνήθιστες μορφές που διανοίγονται στον λειασμένο από την δράση του νερού ασβεστόλιθο.

Σύμφωνα με τη σπηλαιολόγο Άννα Πετρόχειλου που εξερεύνησε ένα μεγάλο μέρος του σπηλαίου, το Άγιο Γάλας θεωρείται ένα από τα σπανιότερα σπήλαια του είδους του, για τις οροφές του, για τον ιδιότυπο σταλακτικό διάκοσμο και τις γέφυρες που σχηματίστηκαν, καθώς το στροβίλισμα του νερού τρυπούσε το συμπαγή ασβεστόλιθο.

Πηγή: chiosphotos