Ο βασιλικός είναι ένα από τα βότανα που ξεκίνησε να χρησιμοποιείται στην Ινδία και το Ιράν και έχει καταφέρει να καλλιεργείται σε όλες τις περιοχές του κόσμου.

Το όνομα «βασιλικό» του αποδόθηκε καθώς σύμφωνα με τον θρύλο, φύτρωσε στο σημείο όπου ο Μέγας Κωνσταντίνος και η μητέρα του Αγία Ελένη ανακάλυψαν τον τίμιο σταυρό.

Ο Ρωμαίοι το θεωρούσαν ερωτικό φίλτρο, σημάδι αγάπης και φυλακτό. Οι Αιγύπτιοι τον χρησιμοποιούσαν, μαζί με άλλα φυτά, στις ταριχεύσεις, και οι Γαλάτες σε τελετές εξαγνισμού, μαζί με νερό πηγής. Πιθανόν από εκεί να κρατάει τις ρίζες του και το χριστιανικό έθιμο του αγιασμού με τον βασιλικό.

Στη λαϊκή παράδοση ένα παλιό γνωμικό λέει πως «όπου φυτρώνει βασιλικός δε πηγαίνει το κακό» και «όπου υπάρχει βασιλικός, δε ζει το κακό». Όταν ο βασιλικός δωρίζεται, φέρνει καλή τύχη σε ένα νέο σπιτικό. Για αυτό, άλλωστε, από το Μάιο και μετά, που εμφανίζονται οι βασιλικοί στην αγορά, δε θα βρείτε σπίτι χωρίς μια γλάστρα του.

Σήμερα, ο βασιλικός  χρησιμοποιείται στη μαγειρική, στην αρωματοποιία ως θυμίαμα, και σε πολλές θεραπείες.